Σημειώσεις πάνω στον σύγχρονο καπιταλισμό, τον μονοπωλιακό καπιταλισμό

Σημειώσεις πάνω στον σύγχρονο καπιταλισμό, τον μονοπωλιακό καπιταλισμό

Αφορμή η όξυνση του ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η σειρά αυτών των σημειωμάτων που θα ακολουθήσουν σε αυτό το μπλογκ, είναι μια απόπειρα του γράφοντος να ξεδιαλύνει το κουβάρι των αντιθέσεων που χάνεται κάτω από τη ψυχροπολεμική υστερία και τα παραμύθια των στρατευμένων παπαγάλων Δύσης και Ανατολής. Σίγουρα θα κάνει και λάθη σε αυτή την πορεία και θα είναι ευγνώμων σε όποιον και σε όποια συμβάλλει στη γρήγορη διόρθωσή τους (για αρχή, αρκεί η επικοινωνία με σχόλια). Πάντως, κάνει την απόπειρα γιατί πιστεύει ακράδαντα ότι χωρίς σύγχρονη επαναστατική θεωρία, δεν υπάρχει επαναστατική πράξη. Η συμβολή είναι στο μέτρο των δυνατοτήτων του (εργαζόμενος γαρ) και στο μπόι ενός αγωνιστή που προσπαθεί μέσα από τις αντιφάσεις και τις πλάνες του να σταθεί στον ορυμαγδό των γεγονότων. 

H άνωθι φώτο είναι από κάποια τυχαία επανέκδοση του βιβλίου του Τζον Χόμπσον, βρετανού αστού οικονομολόγου του εικοστού αιώνα που επεσήμανε απ' τους πρώτους τις οικονομικές πτυχές του ιμπεριαλισμού και δη των μονοπωλίων. Ο Λένιν αναφέρεται στον Χόμπσον στο έργο του "Ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού".  Δεν είναι τυχαίο ότι στη τρέχουσα οικονομική  φιλολογία των ΗΠΑ, ο Χόμπσον εμφανίζεται δειλά-δειλά ξανά με φόντο τα "big tech" μονοπώλια, την Alphabet (Google), την Αpple, την Μeta (Facebook) και τη Microsoft. Οι τέσσερις αυτές επιχειρήσεις είναι οι ισχυρότερες επιχειρήσεις από άποψη κεφαλαιοποίησης στις ΗΠΑ.

κεφαλαιοποίηση (market capitalization) των τεσσάρων ισχυρότερων μονοπωλίων των ΗΠΑ

H κεφαλαιοποίηση είναι το άθροισμα των τιμών των μετοχών που εκδίδει μια εταιρία που εισάγεται στο χρηματιστήριο.  Η κεφαλαιοποίηση δεν ισούται με τη πραγματική κεφαλαιακή αξία μιας επιχείρησης. Η κεφαλαιοποίηση των συγκεκριμένων μονοπωλίων είναι πολύ μεγαλύτερη από την πραγματική τους κεφαλαιακή αξία (επενδυμένο σταθερό συν μεταβλητό κεφάλαιο), εκφράζοντας τις προσδοκίες για σαρωτική επικράτηση έναντι των ανταγωνιστών τους στις αγορές του δυτικού κόσμου και όχι μόνο.

Χρόνια τώρα, οι "big tech" εκμεταλλεύονταν τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού προκειμένου να εξασφαλίζουν προνομιακά τεράστιες δανειακές επιδοτήσεις με τις οποίες...επαναγόραζαν τις μετοχές τους, προκειμένου να αυξήσουν τις τιμές των μετοχών τους. Την ίδια στιγμή που τα κέρδη τους από τις πωλήσεις εμπορευμάτων και υπηρεσιών μειώνονταν ή αυξάνονταν πενιχρά, οι μετοχές τους εκτοξεύονταν στα ύψη. Θα δούμε στη συνέχεια αυτών των σημειωμάτων ότι πίσω από τις "big tech" κρύβεται το χρηματιστικό κεφάλαιο των ΗΠΑ.

Η συνολική κεφαλαιοποίηση των εταιριών των ΗΠΑ (το άθροισμα όλων των τιμών των μετοχών των εισηγμένων εταιριών) ήταν στις 31 Δεκέμβρη του 2018 123,7% του αμερικανικού ΑΕΠ. Στις 30 Ιούνη του 2021 είχε εκτοξευτεί σε 198,4% του αμερικανικού ΑΕΠ!!! Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ (αφαιρώντας τον πληθωρισμό) ήταν 2,9% το 2018, 2,3% το 2019, -3,4% το 2020 λόγω της καραντίνας και 5,7% το 2021. Σε αυτή τη μετάβαση -μετά την άρση της καραντίνας- αρχίζει και η εκτίναξη της κεφαλαιοποίησης, η οποία βέβαια δεν ανταποκρίνεται σε αντίστοιχη αύξηση της κερδοφορίας ή της παραγωγής. Τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού τροφοδότησαν το ράλι εκτίναξης στο χρηματιστήριο. Οι καπιταλιστές δανείζονταν για να αγοράσουν μετοχές. Το χρηματιστήριο των ΗΠΑ είναι πλέον μια τεράστια φούσκα που έχει αρχίσει από το Γενάρη του 2022 να...ξεφουσκώνει.

Τα αμερικανικά μονοπώλια αξιοποιούν την υψηλή κεφαλαιοποίησή τους προκειμένου να εξαγοράζουν τους ανταγωνιστές τους σε ΗΠΑ και Ευρώπη. Στο σύγχρονο διεθνές πιστωτικό σύστημα οι μεγάλοι μονοπωλητές μπορούν να εξασφαλίζουν το πακέτου ελέγχου των ανταγωνιστών τους, ανταλλάσσοντας μετοχές. Εξαγοράζουν τους ανταγωνιστές τους και σταματούν τις επενδύσεις στο τομέα της έρευνας (κλείνουν ή μειώνουν εντελώς τις επενδύσεις στο R&D), λειτουργώντας παρασιτικά, όπως την εποχή του Λένιν. Ο σκοπός τους είναι η επικράτηση στις διεθνείς αγορές. Η ισχύς του "πετροδολαρίου" ευνοεί τα αμερικανικά μονοπώλια στη πάλη για τον έλεγχο των διεθνών αγορών και σφαιρών επιρροής. Ως τώρα όλες οι βασικές πρώτες ύλες της βιομηχανικής παραγωγής και δη το πετρέλαιο πουλιούνταν σε δολάριο. Ολες σχεδόν οι χώρες αποθεματοποιούσαν τα κέρδη τους, το συνάλλαγμά τους, σε δολάρια ή ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου. Με αυτόν τον τρόπο όλες οι μεγάλες χώρες του πλανήτη (ιμπεριαλιστικές ή μη) "δανείζουν" αναγκαστικά τις ΗΠΑ.

η κεφαλαιοποίηση όλων των αμερικανικών επιχειρήσεων ως ποσοστό του αμερικανικού ΑΕΠ

Τα ρωσικά μονοπώλια εξόρυξης, και δη τα ρωσικά μονοπώλια πετρελαίου, κατάφεραν μέσα στις δυο προηγούμενες δεκαετίες να σχηματίσουν τους όρους υπονόμευσης του πετροδολαρίου. (Για περισσότερες λεπτομέρειες, διαβάστε τα άρθρα εδώ και εδώ). Η απότομη όξυνση του ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού με ανοιχτή πολεμική σύγκρουση στην Ουκρανία είναι ένα κομμάτι στο παζλ αυτής της σύγκρουσης για το ξαναμοίρασμα του κόσμου σε σφαίρες επιρροής. Ο ρωσικός ιμπεριαλισμός δεν είναι ο ξεδοντιασμένος ιμπεριαλισμός της εποχής του Γιέλτσιν, έρχεται από θέση ισχύος να διεκδικήσει ότι έχασε την περίοδο της παρακμής του. Ο κινέζικος ιμπεριαλισμός είναι πλέον πρώτος στο ΑΕΠ, αποτιμημένο σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης, πρώτος στις εξαγωγές εμπορευμάτων (αποτιμημένες σε συναλλαγματική ισοτιμία)  και δεύτερος στην εξαγωγή κεφαλαίου μετά τις ΗΠΑ (απόθεμα Αμεσων Ξένων Επενδύσεων αποτιμημένο σε συναλλαγματική ισοτιμία).

Υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να δούμε και την πολεμική σύγκρουση στην Ουκρανία. Ο Λένιν έγραφε τον καιρό του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου ότι ο πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής σε ειρηνική περίοδο (αναπαράγοντας τσιτάτο του Κλαουζεβιτς, θεωρητικού του πολέμου) με άλλα μέσα, δηλαδή μέσα πολεμικά. Η εισβολή του ρωσικού ιμπεριαλισμού είναι αποτέλεσμα της σύγκρουσης των δυτικών ιμπεριαλιστών και του ρωσικού ιμπεριαλισμού για την εξασφάλιση της Ουκρανίας ως σφαίρας επιρροής. Η σύγκρουση αυτή οδήγησε σε ανοιχτό πραξικόπημα το 2014. Οπως, η σύγκρουση αυτή ήταν άδικη από την σκοπιά των συμφερόντων των εργαζομένων, έτσι  και ο σημερινός πόλεμος, είναι η συνέχεια αυτής της άδικης πολιτικής, της πάλης για το ξαναμοίρασμα των κόσμου σε σφαίρες επιρροής. Εξορισμού, λοιπόν, ο πόλεμος αυτός είναι άδικος απ' όλες τις πλευρές. Η ηγεσία των "αμυνόμενων" ουκρανών, που προέκυψε από το αμερικανοκινούμενο πραξικόπημα και τη δίωξη και διάλυση των υπόλοιπων κομμάτων που στήριζαν την κυβέρνηση Γιανουκόβιτς, είναι πλήρως υποταγμένη στον αμερικανικό και βρετανικό ιμπεριαλισμό και η ηγεσία των ρωσόφιλων αυτονομιστών του Ντονμπάς είναι πλήρως υποταγμένη στις βλέψεις του ρωσικού ιμπεριαλισμού. Η "υπεράσπιση της πατρίδας" είναι σύνθημα υποταγής της ουκρανικής φτωχολογιάς στους δυτικούς ιμπεριαλιστές. H "απελευθέρωση της Νοβοροσίγια" είναι σύνθημα υποταγής στις νεοτσαρικές βλέψεις του ρωσικού ιμπεριαλισμού που ορέγεται εδάφη της Ουκρανίας. 

Η αστική τάξη της χώρας μας έχει προσδεθεί δεκαετίες τώρα στο άρμα των δυτικών ιμπεριαλιστών. Ο Κούλης, ως υπάλληλος της αυλής του Μπάιντεν, έσπευσε να δώσει τα διαπιστευτήριά του από την πρώτη στιγμή, μετατρέποντας τη χώρας μας συνυπεύθυνη στο άδικο πολεμικό μακελειό. Τα ξενόδουλα παπαγαλάκια των ΜΜΕ υποστηρίζουν ολόψυχα τη συμμετοχή του ΝΑΤΟ (και της χώρας μας) στο σφαγείο της Ουκρανίας. Ακόμη και οι αστικές πασιφιστικές εκκλήσεις για ειρήνη θεωρούνται από το επιτελείο τους υπονομευτικές. Ο Καρλ Λίμπκνεχτ έλεγε ότι ο εχθρός είναι μέσα στη χώρα. Είναι η ίδια η αστική τάξη και το επιτελείο της και εναντίον της πρέπει να αναμετρηθούμε μέχρι τέλους, πολεμώντας πρώτα και κύρια την προπαγάνδα της με την οποία δηλητηριάζει τους εργαζομένους και τους νεολαίους στη χώρα μας, προσπαθώντας να τους οδηγήσει κάτω από την σημαία του αμερικανού ιμπεριαλιστή ληστή (εναντίον της σημαίας του ρώσου ιμπεριαλιστή ληστή) στο σφαγείο της Ουκρανίας.