Σημείωση επί του ασιατικού δεσποτισμού του ισπανικού κράτους

 

[Λάβαμε από Αθ. Πάνο το κάτωθι και το δημοσιεύουμε. O σ. Πάνος αναφέρεται στα κάτωθι κειμενα, τα οποία δυστυχώς δεν εχουν μεταφραστεί στα ελληνικά. Πάνω στα κείμενα αυτά έχει γραφτεί από μας η Εισαγωγή στο πρώτο μέρος του Λαϊκού Επαναστατικού Πολέμου που θα παρουσιαστεί μελλοντικά.

https://www.marxists.org/archive/marx/works/1854/revolutionary-spain/index.htm 

https://thecharnelhouse.org/2016/02/05/mega-marx-engels-gesamtausgabe-on-mega/

]

Στοιχεία ιστορικού υλισμού από τις ανταποκρίσεις στην New York Daily Tribune για τις επαναστατικές περιστάσεις στην Ισπανία (1854), επαναγνωσθείσες από τα δημοσιευμένα στα MEGA (Ι13, Μ524795) πρωτότυπα

Ο αντιμοναρχικός επαναστατικός πόλεμος αναφέρεται προς τους αναγνώστες της Νεοϋρκέζικης εφημερίδας σε έμμεση συσχέτιση με τις τρέχουσες πολεμικές εξελίξεις στην Ευρώπη και με τα θέατρα του πολέμου του Ανατολικού Ζητήματος.

Η Ισπανική Επανάσταση ανά αποσπάσματα στις ανταποκρίσεις συγκρίνεται με την νεωτερική Φραγκική φτιαξιά (fashion), όπως κορυφώνεται στο κατευόδιο (vogue) του 1848.

Παρατίθενται κεντρικά στοιχεία της συγκρότησης του ισπανικού κράτους από τον 15^ο αιώνα και εντεύθεν (Φλαμανδική καμαρίλα, νεωτερικός απολυταρχισμός, τροποποίηση αρχαίου Γοτθικού συμβουλιασμού, δημοτική αυτοκυβέρνηση/αυτοθέσμιση, σύγχρονες τοπικές χούντες (ενώσεις) και κεντρική). Είναι ευκρινές, ότι προ της ένωσης υπό του Φερδινάνδου και της Ισαβέλλας, είχε φεουδαλική μοναρχία.

Γίνεται ένας ρητός παραλληλισμός της παρακμής της Ισπανίας μετά την βασιλεία του Καρόλου Α΄, και δη της έκθεσης συμπτωμάτων άδοξου και σερνόμενου σαπίσματος με τους χειρότερους χρόνους της Τουρκικής Αυτοκρατορίας, όπου οι αρχαίες ελευθερίες ετάφησαν σε έναν μεγαλοπρεπή τάφο.

Στην συνέχεια, επίσης ρητά η απόλυτη μοναρχία στην Ισπανία συγκαταλέγεται σε Ασιατικές μορφές κυβέρνησης, και η κακοδιοίκησή της παραλληλίζεται με την κακοδιοίκηση της Τουρκίας. Ωστόσο, ο δεσποτισμός είχε αλλάξει χαρακτήρα με την εθελούσια (κατά το δοκούν) ερμηνεία των νόμων απ’ τους έπαρχους, κάτι το οποίο επίσης παραλληλίζεται, αν δεν είναι ταυτισμένο με τον ασιατικό δεσποτισμό.

 

Επ’ αυτών:

-Στην κριτική ανάλυση, οι προσδιορισμοί δυτικός, ανατολικός, δεν είναι μόνο γεωγραφικοί αλλά στην πορεία ανάπτυξής των ποιοτικοί προσδιορισμοί, κάτι που συνδέεται με το Εγελιανό σχήμα διεύθυνσης πορείας του παγκόσμιου πνεύματος, προς τα που εξωτερικεύει την αμεσότητα, την ευθύτητά του.

-Prima facie το υλικό δεν προμηθεύει ίχνη περί ασιατικού τρόπου παραγωγής, αλλά αδιαμφισβήτητα εντοπίζεται ασιατικού τύπου δεσποτισμός στη κρατική λειτουργία. Αυτό από μόνο του είναι αντίφαση, καθ’ όσον στον ασιατικό τρόπο παραγωγής η οικονομία δεν είναι ανεξάρτητη σφαίρα δραστηριότητας από το κράτος, όπως στους τρόπους παραγωγής στην Ευρώπη. Από εδώ βγαίνει ότι κάπου στην Ιβηρική χερσόνησο, ανά περιπτώσεις, υπήρχαν στοιχεία από ασιατικό τρόπο παραγωγής. Η υλική βάση γι’ αυτό θα πρέπει να αναζητηθεί στην μακραίωνη παρουσία και πολιτική εγκατάσταση αραβικών και ιουδαϊκών πληθυσμών, επομένως και πληθυσμών από μεικτές και ετερόκλητες εθνοτικές συνθέσεις, στην Ιβηρική χερσόνησο. Πρέπει κάποιος να ερευνήσει τα αρχεία των Γοτθικών και Βανδαλικών επιδρομών και εγκαταστάσεων στην Ιβηρική χερσόνησο, προκειμένου να εντοπίσει ίχνη και αρχειακές μαρτυρίες γι’ αυτό, ως επίσης τα Ιουδαϊκά και Αραβικά αρχεία και γραμματεία.

-Από την άλλη, ο δεσποτισμός στο ύστερο μεσαιωνικό και πρώιμο νεωτερικό Ισπανικό κράτος πιθανόν να αναπτύσσεται και από εξωτερικές επιδράσεις και από ανταλλαγές με τους εξωτερικούς προς αυτό χώρους. Επ’ αυτού η ιστορία και η θεωρία της τέχνης (ενδεικτικά βλ. ανάλυση Φουκώ για πίνακα Βελάθκεθ, θεωρία Ντελέζ για μπαρόκ και πτυχώσεις) μπορεί να αποτελέσει οδηγό. Σε κάθε περίπτωση προκύπτει από το όλο συγκείμενο, ότι ο ασιατικός δεσποτισμός του Ισπανικού κράτους είναι διαφοροποιητικό στοιχείο ως προς τα ευρωπαϊκά κράτη, αν και δεν πρέπει να υποτιμάται η οριενταλιστική μηχάνευση ιδιαίτερα του Φραγκικής και Βρετανικής πολιτικής.

-Έχει διαπιστωθεί προφορικά από εμένα σε επίσημο συνέδριο ιστορικών στο Ρέθυμνο (τέλη Ιουλίου 2011) σε παρέμβασή μου σε σχετική ανακοίνωση, ότι η αντίθεση μεταξύ διοικητικού συγκεντρωτισμού και αυτοδιοίκησης, αυτοδιεύθυνσης των περιοχών παίζει κομβικό ρόλο στην Ισπανική Επανάσταση. Αυτό είναι μια από τις κύριες πλευρές του Ισπανικού Πολιτικού Πολέμου, και βασική εκπήγαση του αναρχικού κινήματος στον Ισπανικό Πολιτικό Πόλεμο. Παραπέμπω στο πρόσφατο βιβλίο του Δημήτρη Μπελαντή.

 

Ενταύθα, 8/2/2023

Αθ. Πάνος