Η οργανωτική έκρηξη των καταλανών κομμουνιστών

 

Αριστερά το απαλλοτριωμένο ξενοδοχείο Κολόν, το κεντρικά γραφεία του PSUC στη Πλάθα δε Καταλούνια. Δεξιά η εμβληματική φωτογραφία της καταλανής Μαρίνα Ζίνεστα, μέλους της Ενωμένης Σοσιαλιστικής Νεολαίας, από την ταράτσα των γραφείων του PSUC στις 21 Ιούλη του 1936. Η Ζίνεστα ήταν δημοσιογράφος και διετέλεσε και διερμηνέας του σοβιετικού ανταποκριτή της Πράβντα Μιχαήλ Κολτσόφ. Το αστείο είναι ότι η φώτο της τελευταίας εμφανίζεται σε αναρχικά σάιτ ανά την υφήλιο ως αναρχική μαχήτρια. Ο λόγος είναι απλός. Η αναρχική μυθοπλασία έχει διαγράψει τον ενεργό ρόλο των καταλανών αριστερών τόσο στη συντριβή των στασιαστών τον Ιούλη του 1936, όσο βέβαια και σε όλη τη διάρκεια του ισπανικού εμφύλιου, τόσο στα μετόπισθεν της παραγωγής, όσο και στη πρώτη γραμμή του πυρός. Από την άλλη, οι κομμουνιστές ανά την υφήλιο τόσα χρόνια δεν έχουμε φροντίσει να υπερασπιστούμε την ιστορία της Τρίτης Διεθνούς γιατί από τα μικράτα μας ενδώσαμε στην κατακλυσμιαία προπαγάνδα της αστικής ιστοριογραφίας και ακολούθως της αναρχικής μυθοπλασίας.

H τρομοκρατία σε βάρος των καταλανών αριστερών από τα ένοπλα αποσπάσματα των φαϊστών, το δολοφονικό όργιο σε βάρος δεκάδων μελών και στελεχών της UGT, που περιγράψαμε διεξοδικά στο προηγούμενο σημείωμα, έφερε τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που ανέμεναν οι εμπνευστές της στο ηγετικό κονκλάβιο της FAI. Τον Απρίλη του 1937 το μισό προλεταριάτο της Καταλονίας ήταν με τη UGT και το άλλο μισό με τη CNT. Το γεγονός της εκρηκτικής ανάπτυξης της UGT δεν αμφισβητείται από τους αστούς ιστορικούς σήμερα. Οι καταλανοί σοσιαλιστές και κομμουνιστές είχαν συμμετάσχει ενεργά στην καταστολή των στασιαστών στη μεγαλύτερη μάχη στο κέντρο της Βαρκελώνης, στη Πλάθα δε Καταλούνια, τη μάχη που έκρινε τη στρατιωτική συντριβή των στασιαστών. Το απαλλοτριωμένο ξενοδοχείο Κολόν (στα ισπανικά το όνομα του Κολόμβου είναι Cristóbal Colón, το όνομα Κολόμβος έχει ιταλική ρίζα) που δέσποζε στο κέντρο της πόλης στη συγκεκριμένη πλατεία, θα αποτελούσε έκτοτε το προπύργιο της νέας επαναστατικής οργάνωσης της Καταλονίας, του Partit Socialista Unificat de Catalunya (PSUC), στα ελληνικά: Eνωμένο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Καταλονίας. 

Αντίστοιχα, στη Μαδρίτη, το PCE είχε τα κεντρικά γραφεία του στα απαλλοτριωμένα γραφεία της ακροδεξιάς Confederacion Espanola de Derechas Autonomas (CEDA), στα ελληνικά: Ισπανική Ομοσπονδία της Αυτόνομης Δεξιάς, της βασικής πολιτικής οργάνωσης της ισπανικής αριστοκρατίας και του τραπεζικού κεφαλαίου. Πλέον, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι ο αρχηγός της CEDA, o φασίστας Χιλ Ρόμπλες, συμμετείχε ενεργά από την πρώτη στιγμή της εκλογικής ανάδειξης του Λαϊκού Μετώπου στην κυβέρνηση, τον Φλεβάρη του 1936, στα συνωμοτικά σχέδια των εθνικιστών στρατηγών για πυροδότηση στρατιωτικής ανταρσίας και ανατροπής της Ισπανικής Δημοκρατίας. Κόντρα στα τροτσκιστικά παραμύθια πίσω από τους φασίστες ήταν η άρχουσα τάξη της Ισπανίας.

Το PSUC προήλθε από την οργανωτική και προγραμματική σύγκλιση τεσσάρων προλεταριακών κομμάτων στο έδαφος της αδιάλλακτης ταξικής αναμέτρησης με την άρχουσα τάξη, όπως προέβλεπε το Εβδομο Συνέδριο της Διεθνούς. Το ισχυρότερα κόμμα, η Σοσιαλιστική Ενωση της Καταλονίας είχε ως ηγέτη τον καταλανό αριστερό Τζοάν Κομορέρα. Το PSUC συνδέθηκε αμέσως με τη Τρίτη Διεθνή και ο Κομορέρα έκτοτε αποτέλεσε ένα σημαντικό μαχητικό στέλεχος της Τρίτης Διεθνούς, όπως ο Χοσέ Ντίαθ στην Ισπανία, ο Ζαχαριάδης στην Ελλάδα, ο Τολιάτι στην Ιταλία, ο Ντιμιτρόφ στη Βουλγαρία, o Τέλμαν στη Γερμανία, ο Μαρτύ στη Γαλλία κ.ο.κ.

Τον Ιούλη του 1936, αμέσως μετά την ίδρυσή του, η δύναμη του PSUC ήταν 6.000 μέλη. Τον Μάρτη του 1937 η δύναμη των μελών του PSUC ανερχόταν στους 50.000. Toν Mάη του 1938 ήταν πάνω από 60.000. Η ταξική σύνθεση των μελών του PSUC είχε ως εξής σύμφωνα με τον Τζοάν Κομορέρα, τον Μάη του 1938 [48]:

«Οι βιομηχανικοί εργάτες είναι η απόλυτη πλειοψηφία των αγωνιστών του PSUC (περίπου 62%). Οι αγρότες συνιστούν μια σημαντική μειονότητα (περίπου 20%). Ακολουθούν οι ομάδες των μη χειρώνακτων εργαζομένων, υπάλληλοι, οικιακοί εργαζόμενοι, δάσκαλοι κτλ. (περίπου 16%), ενώ όλες οι άλλες κατηγορίες αντιπροσωπεύουν μια μικρή μειονότητα, περίπου 2%».

Κόντρα στα αναρχικά παραμύθια, η UGT δεν ήταν ανύπαρκτη στην Καταλονία τον Ιούλη του 1936. Σύμφωνα με το Ινπρεκόρ, την περιοδική έκδοση της Τρίτης Διεθνούς (ημερομηνία έκδοσης Μάης του 1938) [αναφορά 14 εδώ]:

«Η U.G.T., η οποία τις παραμονές της φασιστικής ανταρσίας αριθμούσε περίπου 40.000-50.000 μέλη στην Καταλονία, αύξησε τον αριθμό αυτό σε 500.000, εν μέρει μέσω της απορρόφησης μεγάλου αριθμού αυτόνομων συνδικάτων, οργανώσεων, πολλές από τις οποίες αποσχίστηκαν από το C.N.T. το 1932 και εν μέρει με τη στρατολόγηση σημαντικών μαζών εργατών που μέχρι τότε δεν ήταν οργανωμένες σε κανένα συνδικάτο.

Η C.N.T., από την πλευρά της, έχει επίσης απορροφήσει μια σειρά από αυτόνομα συνδικάτα και πολλούς πρώην ανοργάνωτους εργάτες και έχει επί του παρόντος περίπου 450.000 μέλη στην Καταλονία. Οσον αφορά την έκταση της επιρροής τους μεταξύ των βασικών τμημάτων της εργατικής τάξης, η επιρροή των μεγάλων συνδικαλιστικών οργανώσεων είναι περίπου ίδια στην κλωστοϋφαντουργία (σ.σ.: 219.000 εργάτες) και τη χημική βιομηχανία (σ.σ.: 37.300 εργάτες). Στη μηχανουργία (σ.σ.: 88.000 εργάτες) η U.G.T. πλειοψηφούσε, ενώ στις μεταφορές (38.000 εργάτες), ειδικά στη Βαρκελώνη, η C.N.T. έχει γερές ρίζες.»

Στη κατεξοχήν βιομηχανική πόλη της ιβηρικής χερσονήσου, τη Βαρκελώνη, η UGT υστερούσε σημαντικά έναντι της CNT στην έναρξη της στρατιωτικής ανταρσίας, αλλά η δύναμή της δεν ήταν καθόλου αμελητέα, όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Σύμφωνα με την εξαιρετικά διαφωτιστική διατριβή του Τόμας Κόρκετ με τίτλο «Αλληλεπιδράσεις μεταξύ της CNT και της UGT στην Ισπανία και την Καταλονία, το 1931-1936.», που δημοσιεύτηκε το 2011, μετά την πτώση της μοναρχίας, η UGT είχε λιγότερο από 17.000 μέλη [49]. Mετά τα επαναστατικά γεγονότα του Οκτώβρη του 1934 που η κορύφωσή τους ήταν η εξέγερση του ενιαίου ταξικού μετώπου εργατών, σοσιαλιστών, κομμουνιστών και αναρχικών στην Αστούριας, μια εξέγερση που συνοδεύτηκε από την επιδεκτική αποχή της καταλανικής CNT από το ταξικό, αντιφασιστικό μέτωπο εναντίον της ένταξης της ακροδεξιάς CEDA στη κυβέρνηση του ριζοσπάστη, πλην κρυφαφασίστα Λερού, και ακολούθως μετά τη συνακόλουθη ριζοσπαστική στροφή της αριστερής πτέρυγας του σοσιαλιστικού κόμματος, τα συνδικάτα της καταλανικής UGT άρχισαν να πυροδοτούν απεργίες σε εργοστάσια, βιοτεχνίες και κλάδους που έλεγχαν, προσελκύοντας μαζικά στις γραμμές τους ανοργάνωτους εργάτες και πρώην αναρχικούς. Η δυναμική αυτή άρχισε να ενισχύεται μετά την ανάδειξη του Λαϊκού Μετώπου στην εξουσία λίγους μήνες πριν την στρατιωτική ανταρσία.

Την ίδια περίοδο η CNT είχε χάσει πάνω από το 1/2 της δύναμης της μετά την κορυφή που είχε κατακτήσει τον Αύγουστο του 1931. Παραθέτουμε από τον αναρχικό ιστοριογράφο Κρίστι στο βιβλίο του «Εμείς οι Αναρχικοί, Μια μελέτη της Ιβηρικής Αναρχικής Ομοσπονδίας (F.A.I)» [50]:

«Μέσα σε αυτό το έντονο υπόβαθρο, έλαβε χώρα το 5ο Εκτακτο Συνέδριο της CNT, στη Σαραγόσα την 1η Μάη 1936. Θα ήταν το τελευταίο κανονικό Συνέδριο της CNT σε ισπανικό έδαφος, μέχρι το 1977. Συμμετείχαν 649 εκπρόσωποι που αντιπροσώπευαν 982 συνδικάτα, με ένα συνολικό αριθμό μελών 550.595 ατόμων, συμπεριλαμβανομένων των αντιπολιτευόμενων συνδικάτων των treintista, τα οποία προσκλήθηκαν, σε μια προσπάθεια να λυθούν οι διαφορές μέσα στη Συνομοσπονδία.

Υπήρξε μια σημαντική πτώση μελών, ειδικά στην Καταλονία, όπου τα μέλη έπεφταν σταθερά από τον αριθμό ρεκόρ των 321.394 του Αυγούστου του 1931. Η Περιφερειακή της Ανδαλουσίας είχε τους περισσότερους εκπροσώπους, που αντιπροσώπευαν 156.000 εργάτες. Λίγο πίσω από αυτούς βρίσκονταν οι Καταλανοί (140.000), η Λεβάντε (50.000) η Κεντρική Ισπανία (39.000), η Αραγωνία (35.000), η Γαλικία (23.000) και οι Αστούριες (22.731).»

Προσοχή, λίγο στα παραπάνω. Tον Μάη του 1936, μαζί με τις ομοσπονδίες που επέστρεψαν στη CNT (οι treintista), οι οποίες είχαν αποχωρήσει λόγω τη σεκταριστικής περιχαράκωσης της ηγεσίας της καταλανικής CNT και των ολέθριων τυχοδιωκτικών καταδρομικών ενεργειών στις οποίες θα αναφερθούμε στο επόμενο σημείωμα, η καταλανική CNT είχε 140.000 μέλη. Τον Ιούλη του 1936 το πολύ να είχαν φτάσει 170.000 μέλη. Τον Αύγουστο του 1931 ήταν 321.394. Αρκετές από τις εκατοντάδες χιλιάδες εργατών που έφυγαν το 1932 από τη CNT, εντάχθηκαν πολύ γρήγορα τους πρώτους μήνες μετά τον Ιούλη του 1936 στη UGT. Θα δούμε παρακάτω γιατί. Πρώτα, όμως, να δούμε τι λένε οι αστοί ιστορικoί για την οργανωτική ανάπτυξη της UGT. Σύμφωνα με τον ιστορικό καταλανό Albert Balcells σε δημοσίευσή του το 2016 [51]

«Στην Καταλονία η UGT, η οποία ήταν ασήμαντη μέχρι τότε (σ.σ. εννοεί μετά το ξέσπασμα της στρατιωτικής ανταρσίας), υπέστη μια περίοδο ανάπτυξης που μέχρι τέλος του 1936 την είχε φέρει πιο κοντά στην CNT από την πλευρά του αριθμού των μελών.»

O όρος ασήμαντος εδώ χρησιμοποιείται καθ’ υπερβολή από τον Balcells. Ναι μερικές δεκάδες χιλιάδες εργατών της UGT έναντι των 170.000 εργατών της CNT φαίνεται σα δύναμη σχετικά μικρή, δεν ήταν όμως ασήμαντη. Ο κατεξοχήν αντικομμουνιστής αμερικανός αστός ιστορικός του εμφυλίου, o Stanley Payne, γράφει για την οργανωτική έκρηξη της UGT [52]:

«Το νέο PSUC απολάμβανε εκρηκτική ανάπτυξη. […] Το PSUC γρήγορα καθιερώθηκε ως την κύρια αριστερή επιλογή στον αναρχοσυνδικαλισμό και μέχρι την άνοιξη του 1937 ισχυριζόταν ότι διέθετε 50.000 μέλη, 60% των οποίων ήταν βιομηχανικοί εργάτες και 20% εργαζόμενοι αγρότες […] Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου η καταλανική UGT θα ενέγραφε περίπου μισό εκατομμύριο μέλη και για πρώτη φορά θα προσέφερε μια σημαντική μαρξιστική εναλλακτική λύση έναντι της CNT, παρότι η σύνθεση των μελών της έτεινε κάπως περισσότερο προς την κατώτερη μεσαία τάξη».

Η «κατώτερη μεσαία τάξη» της Βαρκελώνης στην οποία αναφέρεται ο Payne δεν είναι τίποτε άλλο παρά ειδικευμένοι εργάτες της βιομηχανίας και υπάλληλοι των δήμων, των δημόσιων υπηρεσιών και του εμπορίου που όντως ακολουθούσαν σε μεγαλύτερο βαθμό τους καταλανούς κομμουνιστές από ότι τους αναρχικούς. Αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι η πλειοψηφία της UGT δεν ήταν βιομηχανικοί εργάτες. Eίδαμε παραπάνω ότι στον κλάδο της μηχανουργίας η UGT υπερίσχυε και στη χημική βιομηχανία και στην κλωστοϋφαντουργία διατηρούσε ίδια επιρροή με τη CNT.

O λόγος γι’ αυτή την οργανωτική έκρηξη της καταλανικής UGT είναι πολύ συγκεκριμένος και αποκρύπτεται από την αναρχική μυθοπλασία. Αυτές οι εκατοντάδες χιλιάδες εργατών που απομακρύνθηκαν από τη CNT το 1932, δεν εμπιστεύονταν πια τη σεκταριστική περιχαράκωση της ηγεσίας της CNT-FAI. Τις ολέθριες επιπτώσεις αυτού του σεκταρισμού, τις έζησαν στο πετσί τους, τουλάχιστον δυο φορές μέχρι το 1936 οι συγκεκριμένοι εργάτες.

Σημειώσεις-Αναφορές

[48] Τhe United Socialist Party of Catalonia, J. Comorera (Το Ενωμένο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Καταλονίας, Τζοάν Κομορέρα, Περιοδική Εκδοση της Διεθνούς, ό.π., Inprekorr)

πηγή: https://www.revolutionarydemocracy.org/archive/spain.htm#comorera

[49] Interactions between the Confederación Nacional del Trabajo and the Unión General de Trabajadores in Spain and Catalonia, 1931-1936. Thomas Corkett, PhD thesis, University of Glasgow (Αλληλεπιδράσεις μεταξύ της CNT και της UGT στην Ισπανία και την Καταλονία, το 1931-1936. Διδακτορική Διατριβή του Τόμας Κόρκετ, Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης, 2011)

Η διατριβή βρίσκεται ηλεκτρονικά εδώ: http://theses.gla.ac.uk/2782/

Παραθέτουμε απόσπασμα στη σελ. 91:

«Η σοσιαλιστική εργατική ομοσπονδία είχε μόλις 17.000 μέλη στη Καταλονία τον Οκτώβρη του 1931, αλλά μέχρι τον Απρίλη του 1934 είχε σχεδόν 45000. […] Ενώ η CNT στη Καταλονία γνώρισε μια αρχική έκρηξη στην αύξηση των μελών της, ακολουθούμενη από μια μακροπρόθεσμη πτώση, η καταλανική UGT αυξήθηκε με σταθερό ρυθμό. Δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία για τον αριθμό των μελών της CNT το 1934, αλλά δεδομένου ότι ήταν κάτω από 200.000 τον Μάρτη του 1933, δεν είναι παράλογο να υποθέσουμε ότι τα επίπεδα ένταξης ήταν ακόμη χαμηλότερα μέχρι την άνοιξη του 1934. Γι’ αυτό η διαφορά στο σύνολο των μελών μεταξύ της CNT και της UGT στην Καταλονία αυτή τη περίοδο μειώθηκε σημαντικά.»

[50] Εμείς οι Αναρχικοί, Μια μελέτη της Ιβηρικής Αναρχικής Ομοσπονδίας (F.A.I), 1927-1937, Stuart Christie, εκδόσεις Αλληλεγγύη, σελ. 152.

[51] Collectivisations in Catalonia and the Region of Valencia during the Spanish Civil War, 1936-1939, Albert Balcells, Catalan Historical Review, 15 July 2016. (Οι κολεκτιβοποιήσεις στην Καταλονία και στη περιοχή της Βαλένθια κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου, 1936-1939, Albert Balcells, 2016, σελ. 79)  

[52] The Spanish Civil War, the Soviet Union and Communism, Stanley G. Payne, Yale University Press, 2004. (O Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος, η Σοβιετική Ενωση και ο Κομμουνισμός, Stanley G. Payne, σελ. 188.)