Λαϊκός Επαναστατικός Πόλεμος - Προλογικό Σημείωμα Πρώτο
Ο ισπανικός εμφύλιος, η μεγάλη αναμέτρηση του ισπανικού λαού με τα στρατεύματα των εθνικιστών στρατηγών και τους φασίστες εισβολείς της Ιταλίας και της Γερμανίας, αποτελεί την κορυφαία επαναστατική αναμέτρηση της εργατικής τάξης με τη φασιστική λαίλαπα στην Ευρώπη του μεσοπολέμου. Αν στη Γερμανία του 1933 και την Αυστρία του 1934 η αστική τάξη κατόρθωσε με την αγαστή συνεργασία της ηγεσίας της σοσιαλδημοκρατίας να εξουδετερώσει την εργατική τάξη πριν την κρίσιμη αναμέτρηση, στην Ισπανία του 1936 σύσσωμος ο λαός τσάκισε τα σχέδια της ισπανικής αστικής τάξης και των πανίσχυρων ισπανών γαιοκτημόνων να πάρουν την εξουσία πραξικοπηματικά σε λίγες μέρες μες στον Ιούλη ισπανοί αξιωματικοί, ανατρέποντας τη κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου. Η εργατική τάξη εξοπλίστηκε, ανέλαβε τμήμα της παραγωγής, απαλλοτρίωσε τη γη των φασιστών γαιοκτημόνων και τη μοίρασε στους αγρότες. Ο κομμουνιστής υπουργός της κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου Βιθέντε Ουρίμπε ήταν υπεύθυνος της αγροτικής μεταρρύθμισης τον Οκτώβρη του 1936. Με το διάταγμα του Ουρίμπε εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες αγροτών απέκτησαν τη δική τους γη στη Δημοκρατική Ζώνη μετά την απαλλοτρίωση της περιουσίας των αριστοκρατών που συνδέθηκαν με τη στρατιωτική ανταρσία των ισπανών φασιστών. Η πλειοψηφία των μεγάλων γαιοκτημόνων είχε ταχθεί με τον φασισμό.
Σύμφωνα με τον ελευθεριακό ιστορικό Σάιντμαν: [1] (οι επισημάνεις από εδώ και πέρα παντού δικές μας):
«…Περισσότεροι από 300.000 ισπανοί αγρότες απέκτησαν γη υπό τη μια ή την άλλη μορφή. Οι μισοί από αυτούς κατοικούσαν στις επαρχίες της Αλμπαθέτε, Θιουδάντ Ρεάλ, Κουένκα, Τολέδο και Μαδρίτη. Ισως η έκταση της αγροτικής μεταρρύθμισης στο κέντρο βοηθάει στην εξήγηση γιατί το 1936 και το 1937 η περιοχή αντιστάθηκε στις επανειλημμένες επιθέσεις από τις εθνικιστικές δυνάμεις».
«…Αν και το θέμα της κολεκτιβοποίησης έχει γοητεύσει ιστορικούς λόγω της ελευθεριακής του απήχησης, η κολεκτιβοποίηση ήταν ένα μειοψηφικό φαινόμενο ακόμη και στη ρεπουμπλικανική ζώνη. Μόνο το 18.5% της γης στη ρεπουμπλικανική ζώνη (και, φυσικά, κανένα στην εθνικιστική ζώνη) κολεκτιβοποιήθηκε…».
Η τακτική του Λαϊκού Μετώπου εγκαινιάστηκε μετά την περίοδο της μεγάλης προδοσίας της κεντροευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας [2]. Οταν οι γερμανοί ηγέτες των σοσιαλδημοκρατικών συνδικάτων άρχισαν να χαιρετίζουν τον Χίτλερ στη Πρωτομαγιά του 1933, χιλιάδες σοσιαλδημοκράτες εργάτες σε όλη την Ευρώπη άρχισαν να ριζοσπαστικοποιούνται και να στρέφονται στα κομμουνιστικά κόμματα. Αντίστοιχα η «αριστερή» ηγεσία των σοσιαλδημοκρατών άρχισε να παίρνει το πάνω χέρι και να εγκαταλείπει την πρότερη αδιαλλαξία της απέναντι στους κομμουνιστές, που πλέον στα μάτια της εργατικής τάξης φανερωνόταν ως ολότελα προδοτική. Η αστική τάξη εγκατέλειπε πια τους σοσιαλδημοκράτες ως κύριους πολιτικούς εκφραστές της εξουσίας της, επιλέγοντας ακροδεξιά ή ανοιχτά φασιστικά κόμματα που επεδίωκαν να βάλουν την εργατική τάξη στο γύψο, καταλύοντας τη δημοκρατία.
Η πρότερη αυτή αδιαλλαξία της «αριστερής» ηγεσίας της σοσιαλδημοκαρτίας δεν έχει γίνει κατανοητή σήμερα σε όσους μαθαίνουν την ιστορία από τους αστούς ιστορικούς. Αν ήσουν κομμουνιστής το 31-32 στη Γερμανία, στη Γαλλία ή την Ισπανία δεν μπορούσες να συμμετέχεις σε συνδικάτο που ελεγχόταν από τους σοσιαλδημοκράτες. Η δημόσια στήριξη στο κομμουνιστικό κόμμα σήμαινε αυτομάτως διαγραφή, όχι από τους «δεξιούς», αλλά τους «αριστερούς» σοσιαλδημοκρατες, αυτούς δηλαδή που στις διακηρύξεις τους αναφέρονταν στην ταξική πάλη και συμμετείχαν στα συνδικάτα. Αυτή η αλλαγή στάσης από την «αριστερή» ηγεσία της σοσιαλδημοκρατίας έναντι των κομμουνιστών έγινε πρωτίστως για να συγκρατήσει το ρεύμα φυγής στα κομμουνιστικά κόμματα. Σε ελάχιστο χρονικό διάστημα τα μικρά τμήματα της Κομμουνιστικής Διεθνούς στη δυτική Ευρώπη, το γαλλικό κομμουνιστικό κόμμα και το ισπανικό κομμουνιστικό κόμμα μετατράπηκαν σε μαζικά εργατικά κόμματα.
Ο αμείλικτος εχθρός της ισπανικής εργατικής τάξης δεν το έβαλε κάτω. Αν στάθηκε αδύνατο τις πρώτες μέρες τον Ιούλη του 1936 να αντλήσουν σημαντικές εφεδρείες από το εσωτερικό της Ισπανίας, οι ισπανοί φασίστες απευθύνθηκαν χωρίς δισταγμό σε ξένες δυνάμεις, στη φασιστική Ιταλία και τη ναζιστική Γερμανία. Ο ιταλικός και γερμανικός ιμπεριαλισμός παρείχαν σύγχρονα όπλα και στρατεύματα στους ισπανούς φασίστες προκειμένου οι τελευταίοι να μετακινήσουν μαζικά τη Στρατιά της Αφρικής από την ισπανική αποικία στο Μαρόκο στην Ανδαλουσία και κατόπιν στην Εστρεμαδούρα και στη Μαδρίτη. Παράλληλα, ο ισπανικός φασισμός ενισχυόταν και από ένα άλλο πανίσχυρο στρατόπεδο, τις χώρες της παραδοσιακής αστικής δημοκρατίας στην Ευρώπη που έφερναν ισχυρά εμπόδια στον στρατιωτικό ανεφοδιασμό της Ισπανικής Δημοκρατίας. Η Μεγάλη Βρετανία ενίσχυσε από την πρώτη στιγμή την απόπειρα του στρατιωτικού πραξικοπήματος των ισπανών εθνικιστών. Στη συνέχεια ανέδειξε δημόσια το δόγμα της «αυστηρής ουδετερότητας», εξισώνοντας τους στασιαστές με την νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση της Ισπανικής Δημοκρατίας, την κυβέρνηση του ισπανικού Λαϊκού Μετώπου, πιέζοντας τη γαλλική κυβέρνηση Μπλουμ να ευθυγραμμιστεί. Η κυβέρνηση Μπλουμ πρότεινε την ίδρυση της Επιτροπή μη Επέμβασης. Στα χαρτιά της διακήρυξης της Επιτροπής μη Επέμβασης καμία χώρα δεν έπρεπε να συνεισφέρει όπλα στην Ισπανία. Στη πράξη έκλειναν τα μάτια στον οπλικό εφοδιασμό των ισπανών φασιστών από τους ιταλούς και γερμανούς φασίστες.
Η ΕΣΣΔ ήταν η μόνη χώρα που έστελνε σύγχρονα όπλα καθοριστικά για την εξέλιξη του μετώπου στην Ισπανική Δημοκρατία, αλλά βρισκόταν 3.500 χιλιόμετρα μακριά από την Ισπανία. Από τον Οκτώβρη μεχρι τον Ιούλη του 1937 η βασική δίοδος από την ΕΣΣΔ στην Ισπανία ήταν η Μεσόγειος. Στη ξηρά οι όμορες στην ΕΣΣΔ χώρες δεν επέτρεπαν τη διέλευση σοβιετικών όπλων προς την Ισπανία, παρά μόνο παράνομα ξεπούλημα του δικού τους παλιού οπλοστασίου. Η ΕΣΣΔ αξιοποίησε το δρομολόγιο στη Μεσόγειο, μεταφέροντας ταχύτατα τεράστιες ποσότητες οπλισμού: τανκς, μαχητικά αεροπλάνα, πυροβολικό, αυτόματα, τουφέκια, συγκροτώντας μια τιτάνια επιχείρηση εφοδιασμού με καμουφλαρισμένα εμπορικά πλοία, την «Επιχείρηση Χ». Σύμφωνα με την πρώτη δημόσια αναφορά της «Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ» σε ειδική της έκδοση με τίτλο «Διεθνής Αλληλεγγύη στην Ισπανική Δημοκρατία» το 1974, που φαίνεται να ανταποκρίνεται στον συνολικό οπλισμό βαρέων όπλων που εξασφάλισε η ΕΣΣΔ, είτε ως εξαγωγέας απευθείας, είτε ως μεσολαβήτρια χώρα για την Δημοκρατία, το οπλοστάσιο που εξασφάλισε η ΕΣΣΔ ήταν: 806 αεροπλάνα, 362 τανκς και 1.555 κανόνια πυροβολικού [3]. Στη δεύτερη δημόσια αναφορά της ΕΣΣΔ, στον δεύτερο τόμο της «Ιστορίας του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου» η συνεισφορά της από τη δικό της οπλοστάσιο ήταν 648 αεροπλάνα, 347 τανκς και 1.186 κανόνια πυροβολικού. Σύμφωνα με τη δεύτερη αναφορά το κόστος των σοβιετικών όπλων που προσέφερε η ΕΣΣΔ ανερχόταν στα 202,4 εκατομμύρια δολάρια [4].
Η συνεισφορά αυτή ήταν μεγαλύτερη από την αντίστοιχη συνεισφορά των γερμανών ή των ιταλών εισβολέων ξεχωριστά. Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη αναφορά του Κοβάλσκι ([5]) στο βιβλίο του «Ο Στάλιν και ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος», αθροιστικά οι δυνάμεις του άξονα προσέφεραν: 1253 αεροπλάνα, 400 τανκς και 2630 κανόνια πυροβολικού. Συνολικά η ΕΣΣΔ εξασφάλισε στην Ισπανική Δημοκρατία σαν ποσοστό στο σύνολο της ιταλογερμανικής ενίσχυσης το 64% σε αεροπλάνα, το 90% σε τανκς και το 45% σε κανόνια πυροβολικού και αυτά σε ασύγκριτα μικρότερο κόστος του συνολικού κόστους των ιταλογερμανικών αξιώσεων, όπως θα δούμε στη συνέχεια αναλυτικά, λαμβάνοντας υπόψη τις δαπάνες για τους γερμανούς και ιταλούς μισφοφόρους. Ναι, για μεγάλο χρονικό διάστημα στην Ισπανία η βασική εφεδρεία των ισπανών φασιστών ήταν ιταλοί, γερμανοί εισβολείς και μαροκινοί μισθοφόροι, πράγμα που ελάχιστα τονίζεται στην ελληνική πολιτική φιλολογία περί ισπανικού εμφυλίου σήμερα. Περίπου 80.000 ιταλοί και 16.800 γερμανοί στρατιώτες πολέμησαν στην Ισπανία σε όλη τη διάρκεια του εμφυλίου [6], [7]. Τα νούμερα αυτά δεν είναι αμελητέα. Περιέργως, όμως, χάνονται στις ιστορικές ερμηνείες των γεγονότων ειδικά των αναρχικών και των τροτσκιστών ιστοριογράφων που σβήνουν σκόπιμα εκτός από τον αντιφασιστικό και τον πατριωτικό χαρακτήρα που λάμβανε η υπεράσπιση της Ισπανικής Δημοκρατίας από τους ξένους εισβολείς.
Για χρόνια οι οι φρανκιστές και ακολούθως οι αστοί ιστορικοί -κυρίως βρετανικής προέλευσης- έκαναν γιγαντιαία σπέκουλα με τα αποθέματα ισπανικού χρυσού που παρέλαβε η ΕΣΣΔ από την Ισπανική Δημοκρατία. Υποτίθεται ο «ραδιούργος» Στάλιν ήθελε να τσεπώσει τον ισπανικό χρυσό γι’ αυτό και έστειλε υποτίθεται κάποια ελάχιστα και ανίσχυρα όπλα. Οι πηγές αυτών των συκοφαντιών ήταν διηγήσεις θλιβερών αποστατών του κομμουνιστικού κινήματος που παραποιούσαν τα ιστορικά γεγονότα του ισπανικού εμφυλίου καθ’ υπαγόρευση ιμπεριαλιστικών χαλκείων και βέβαια με το αζημίωτο. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν ο Βάλτερ Κριβίτσκι και ο Αλεξάντερ Ορλόφ. Στη συνέχεια αυτού του βιβλίου θα τους περιλάβουμε έναν προς έναν σε ειδική Ενότητα, εντοπίζοντας τα κραυγαλέα ψεύδη τους στα γραπτά τους που μεταφέρθηκαν ως δήθεν αξιόπιστες πληροφορίες στα ιστορικά εγχειρίδια.
Η Επιτροπή μη Επέμβασης θα οδηγούσε με μεγάλη βεβαιότητα στην παρακράτηση του ισπανικού χρυσού από τα τραπεζικά ευρωπαϊκά ιδρύματα στο όνομα της «αυστηρής ουδετερότητας» με την αιτιολογία της απόπειρας μετατροπής του χρυσού σε ξένο σκληρό συνάλλαγμα για την αγορά όπλων. Ηδη το 1/4 της συνολικής αξίας του ισπανικού χρυσού είχε μεταφερθεί στο Παρίσι για τις διεθνείς συναλλαγές της Ισπανικής Δημοκρατίας και οι φρανκιστές καθώς και οι συντηρητικοί ευρωπαϊκοί κύκλοι απαιτούσαν την παρεμπόδιση των συναλλαγών. Την τακτική που ακολουθεί σήμερα το χρηματιστικό κεφάλαιο της Δύσης έναντι των εχθρών του, βλέπε την παρακράτηση των συναλλαγματικών διαθεσίμων της Ρωσικής Ομοσπονδίας, την ακολουθούσε και στο παρελθόν, απλώς στη θέση της ιμπεριαλιστικής Ρωσίας τότε ήταν Ισπανική Δημοκρατία. Οταν τα ισπανικά και σοβιετικά αρχεία άνοιξαν, τα ψέματα αυτομάτως κατέρρευσαν. Ο ισπανός ιστορικός Ανχελ Βίνιας (Ángel Viñas) με τεράστια ερευνητική βιβλιογραφία στο ενεργητικό του, έχοντας πρόσβαση στα ισπανικά αρχεία, ξετίναξε τις συκοφαντίες. Η ΕΣΣΔ παρέλαβε τα 3/4 της συνολικής αξίας του ισπανικού χρυσού, αξίας 518 εκατομμυρίων δολαρίων, μεσολαβώντας τόσο στις διεθνείς πληρωμές της Ισπανικής Δημοκρατίας για τις εισαγωγές της σε τρόφιμα και πρώτες ύλες, όσο και στην εξασφάλιση όπλων [8], [9].
Σύμφωνα με την έρευνα του ίδιου του Ανχελ Βίνιας, μετά την μετατροπή τμήματος του ληφθέντος χρυσού σε ξένο συνάλλαγμα, 256 εκατομμύρια δολάρια μεταφέρθηκαν από την ΕΣΣΔ σε τραπεζικό λογαριασμό της Ισπανικής Δημοκρατίας στο Παρίσι στη σοβιετικών συμφερόντων εμπορική τράπεζα Banque Commerciale pour l'Europe du Nord το 1937 [9]. Από αυτά, το μεγαλύτερο κομμάτι μάλλον αξιοποιήθηκε για τις πληρωμές των εισαγωγών της Δημοκρατίας αφού λόγω της Επιτροπής μη Επέμβασης η Ισπανική Δημοκρατία δεν μπορούσε να αγοράσει όπλα νόμιμα. Επιπρόσθετα οι δημοκρατικοί ηγέτες μπορούσαν να πιέζουν για πολεμικές πιστώσεις τους σοβιετικούς, κρατώντας το ρευστό στο λογαριασμό τους για τις εισαγωγές εμπορευμάτων. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΣΣΔ δεν μπορεί να παρέλαβε πολύ παραπάνω από 250 εκατομμύρια δολάρια για το συνολικό οπλισμό που προσέφερε στην Ισπανική Δημοκρατία, ένα ποσό που ταιριάζει αναλογικά στην αξίωση για τα σοβιετικά όπλα.
Η αξίωσή της για τη δική της αποκλειστική συνεισφορά, δηλαδή το ποσό των 202,4 εκατομμυρίων δολαρίων, ήταν πολύ κάτω από την πραγματική αξία των όπλων που διέθεσε από το δικό της οπλοστάσιο όπως παρατηρεί εύστοχα ο αστός ιστορικός Ντάνιελ Κοβάλσκι που αναφέρεται στη λογιστική καταγραφή των δαπανών της ΕΣΣΔ στα σοβιετικά αρχεία [4]. Επομένως, η ΕΣΣΔ κατέβαλε δεκάδες εκατομμύρια δολάρια επιπρόσθετα χωρίς ανταλλάγματα. Δεν υπάρχει τίποτα το περίεργο σε αυτό. Η ΕΣΣΔ ήταν μια σοσιαλιστική χώρα και στο πλαίσιο της διεθνιστικής αλληλεγγύης συνέβαλε ανιδιοτελώς στην προσπάθεια να τσακιστεί ο φασισμός στην Ισπανία. Η Ισπανική Δημοκρατία δεν ήταν μια υπανάπτυκτη χώρα. Διέθετε βιομηχανία και διέθετε τεράστια συναλλαγματικά διαθέσιμα. Επρεπε να επωμιστεί, λοιπόν, το σημαντικότερο τμήμα της πολεμικής της προσπάθειας. Στην περίπτωση της ΕΣΣΔ κανείς δεν συνέβαλε στη δική της προσπάθεια στον δικό της εμφύλιο. Σύμφωνα με την έκδοση της Πράβντα στις 5 Απρίλη 1957, η ΕΣΣΔ, κατέβαλε στην Ισπανική Δημοκρατία, επιπρόσθετα του χρυσού που παρέλαβε, 50 εκατομμύρια δολάρια, περίπου το 10% του χρυσού που παρέλαβε για το σύνολο των πληρωμών της.
Οταν άρχισε να καταρρέει το πρωταρχικό στόρυ των χαλκείων, ένας βρετανός ιστορικός, ο Gerald Howson, επιχείρησε πάλι να διαβάλει την ΕΣΣΔ υπό νέο πρίσμα. Υποτίθεται ότι η ΕΣΣΔ υπολόγιζε το κόστος δαπάνης και την αντίστοιχη αξίωση για τα όπλα σε προνομιακή ισοτιμία συναλλάγματος που διέθετε για το ρούβλι έναντι του δολαρίου, πουλώντας στη πράξη λιγότερο χρυσό για περισσότερα δολάρια και το έκρυβε από τις αρχές της Ισπανικής Δημοκρατίας. Η υπόθεση Ηowson δεν μπορεί να σταθεί πουθενά στις διεθνείς συναλλαγές. Οποιος έχει στοιχειώδεις γνώσεις οικονομικών, γνωρίζει ότι οι χώρες που έχουν πολλαπλή συναλλαγματική ισοτιμία εξασφαλίζουν με την προνομιακή συναλλαγματική ισοτιμία την αγοραπωλησία συγκεκριμένων εμπορευμάτων για τα οποία έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα (π.χ. πετρέλαιο, ή συγκεκριμένες πρώτες ύλες εξόρυξης), όχι για την αγορά όπλων που είχε ανάγκη η Ισπανική Δημοκρατία. Σε αυτή την περίπτωση οι πρώτοι που θα έχαναν, δεν θα ήταν Ισπανική Δημοκρατία, θα ήταν οι καπιταλιστές έμποροι όπλων. Ο Ανχελ Βίνιας είναι από τους πρώτους που αμφισβήτησε ευθέως τα πορίσματα της έρευνας Howson, εξηγώντας τα στοιχειώδη [11]. Το αστείο της υπόθεσης, σε αυτή την περίπτωση, είναι ότι η «κλοπή», που φέρεται να έκανε με την υπόθεση Howson η ΕΣΣΔ, ήταν σύμφωνα με τον Κοβάλσκι [12], περίπου 50 εκατομμύρια δολάρια, όσο δηλαδή και το χρέος της Ισπανικής Δημοκρατίας στην ΕΣΣΔ. Ακόμη, δηλαδή, και αν αποδεχτούμε τη αστήρικτη υπόθεση Howson, πάλι η ΕΣΣΔ δεν κέρδισε τίποτα.
Χωρίς τον σοβιετικό εφοδιασμό δεν θα μπορούσε να δοθεί καμία μεγάλη μάχη του ισπανικού εμφυλίου. Τον Ιούλη του 1937 οι βρετανοί ιμπεριαλιστές παραχωρούσαν τη Μεσόγειο στην απόλυτη δικαιοδοσία των ιταλικών υποβρυχίων που ασκούσαν ανενόχλητα πειρατεία από τις ακτές της Ισπανίας έως ανοιχτά της Γαλλίας και της Αλγερίας προκειμένου να σταματήσουν τον εφοδιασμό της Ισπανίας.
Λόγω ακριβώς της συνεπούς εφαρμογής της τακτικής του Λαϊκού Μετώπου, πριν την έναρξη του εμφυλίου, το Ισπανικό Κομμουνιστικό Κόμμα (PCE) διέθετε ήδη 100.000 μέλη σε όλη την Ισπανία [13]. Παραθέτουμε διαφωτιστικό απόσπασμα |από τον αστό ιστορικό και ξεκάθαρα αντικομμουνιστή Αντονι Μπίβορ, στο βιβλίο του «Ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος» που εκδόθηκε στην Ελλάδα το 2006:,
«Η επιρροή του ισπανικού Κομμουνιστικού Κόμματος ήταν σημαντική για μια οργάνωση, η οποία, όταν είχε ιδρυθεί το 1921, αριθμούσε μόλις μερικές δεκάδες μαχητικούς υποστηρικτές. Μια δεκαετία αργότερα, την εποχή της πτώσης της μοναρχίας, συγκέντρωνε μερικές χιλιάδες μέλη. Στις εκλογές του Νοέμβρη του 1933 είχε λάβει 170.000 ψήφους και την πρώτη έδρα της στα Κορτές. Το πρώτο εξάμηνο του 1936 τα μέλη της από 30.000 είχαν αυξηθεί σχεδόν στις 100.000»
Παρότι το PCE ήταν ήδη μια ισχυρή δύναμη στον ισπανικό πολιτικό στίβο, είχε μικρότερη πολιτική επιρροή συγκριτικά με τους αναρχικούς και τους σοσιαλιστές που είχαν ασύγκριτα μεγαλύτερη ιστορική παράδοση στην Ισπανία. Το PCE είχε ιδρυθεί μόλις 15 χρόνια νωρίτερα. Κι, όμως, για δεκαετίες αναπαράγονταν οι φήμες ότι το PCE είχε δήθεν 3000 μέλη κατά την έναρξη της στρατιωτικής ανταρσίας. Υποτίθεται ότι η οργανωτική δύναμη του PCE εκτινάχθηκε μόνο αργότερα όταν έφτασαν τα όπλα από τη Μόσχα. Οπως θα δούμε, το νούμερο αυτό είναι αποκύημα φαντασίας του αποστάστη Φραντς Μπορκενάου που αναπαρήγαγε μετά στα γραπτά του ο αργυρώνητος αποστάστης Κριβίτσκι. Σύμφωνα με το στόρυ του Μπορκενάου που αναπαρήγαγαν κατακλυσμιαία τα ιμπεριαλιστικά χαλκεία παραποίησης της ιστορίας, το PCE ήταν «το κόμμα του στρατιωτικού και διοικητικού προσωπικού, στη δεύτερη θέση το κόμμα των μικροαστών και κάποιων καλοστεκούμενων ομάδων αγροτών, στην τρίτη θέση το κόμμα των υπαλλήλων και μόνο στη τέταρτη θέση το κόμμα των βιομηχανικών εργατών.»
Σύμφωνα, λοιπόν, με τον γκεμπελίσκο Μπορκενάου, η πλειοψηφία των μελών του κομμουνιστικού κόμματος που στη πλειοψηφία τους ήταν μέλη του λαϊκού στρατού στην πρώτη γραμμή του πυρός δεν ήταν εργάτες, αλλά μικροαστοί και αστοί. Αν αποκόψεις το 80% των γεγονότων του ισπανικού εμφυλίου, παραποιήσεις όλη την ιστορία του PCE, πατήσεις πάνω στη δαιμονοποίηση της ΕΣΣΔ, ίσως και να γίνεις πιστευτός. Αλλιώς, μόνο ένας κρετίνος θα μπορούσε να πιστέψει ότι στην πρώτη γραμμή του πυρός απέναντι στους ισπανούς φασίστες και τους γερμανούς και ιταλούς εισβολείς δεν ήταν εργάτες και φτωχοί αγρότες αλλά γραφειοκράτες και μεσοαστοί.
Στη Μαδρίτη, τον Ιούλη του 1936, οι κομμουνιστές συμμετείχαν ενεργά στο τσάκισμα των στασιαστών στο στρατόπεδο της Μοντάνια και αμέσως μετά συγκρότησαν το Πέμπτο Σύνταγμα (El Quinto Regimiento) που αναδείχθηκε στη σημαντικότερη πολιτοφυλακή του εμφυλίου, πολύ πριν έρθουν τα σοβιετικά όπλα στην Ισπανία. Οταν τον Νοέμβρη του 1936 ο μηχανοκίνητος στρατός των φασιστών προέλαυνε προς τη Μαδρίτη, η ηγεσία των αναρχικών και των σοσιαλιστών εγκατέλειψε την πρωτεύουσα. Μέσα στις πιο δύσκολες συνθήκες εξωτερικής και εσωτερικής υπνόμευσης, στη φωτιά του πολέμου το ισπανικό κομμουνιστικό κόμμα κατάφερε να εξασφαλίσει τις απαραίτητες πολιτικές και κοινωνικές συμμαχίες για τη συγκρότηση αρχικά των πρώτων ταγμάτων και ταξιαρχιών του λαϊκού στρατού που αναμετρήθηκαν σε αλλεπάλληλες μάχες με τους ξένους εισβολείς και ισπανούς φρανκιστές στη Μαδρίτη, στο ποταμό Χαράμα και αργότερα τις πρώτες μεραρχίες στη μεγάλη μάχη της Γουαδαλαχάρα εναντίον του μηχανοκίνητου στρατού του Μουσολίνι.
Τα γεγονότα, όμως, δεν ακολούθησαν μια ευθύγραμμη ευνοϊκή πορεία. Η ταξική ενότητα που εξασφάλισε την πρώτη νίκη στα οδοφράγματα τον Ιούλη του 1936, υπονομεύτηκε αμέσως μετά. Παρότι ήταν κυρίαρχοι στην Καταλονία λόγω της προσωρινής υπεροχής σε όπλα, οι ισπανοί αναρχικοί ηγέτες δεν είχαν την ίδια δύναμη στην υπόλοιπη Ισπανία. Αντί να κινητοποιήσουν όλες τις δυνάμεις τους για το μέτωπο ενάντια στο φασισμό, το βασικό στήριγμα της οικονομικής ολιγαρχίας και της αστικής τάξης στην Ισπανία, προτίμησαν να διατηρήσουν το μεγαλύτερο τμήμα των δυνάμεών τους και του οπλοστασίου της φρουράς της Καταλονίας και της Αραγονίας στα μετόπισθεν, οχυρώνοντας και ενισχύοντας την εξουσία που κατέλαβαν αμέσως μετά την καταστολή της φασιστικής ανταρσίας, υπονομεύοντας το αντιφαστικό μετώπο. Η μεγαλύτερη βιομηχανική πόλη της Ισπανίας, η Βαρκελώνη, αποσύρθηκε από τον αγώνα εναντίον του φασισμού σχεδόν για έναν ολόκληρο χρόνο. Ο αποκλειστικός στόχος της αναρχικής ηγεσίας στο προπύργιό της, την Βαρκελώνη, ήταν να διαπραγματευτούν περισσότερα υπουργεία στη κυβέρνηση της Ισπανικής Δημοκρατίας, πράγμα που έπραξαν με παρασκηνιακά παζάρια με τον ηγέτη του ισπανικού σοσιαλιστικού κόμματος (PSOE) και πρωθυπουργό της κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου Λάργκο Καμπαγιέρο τον Οκτώβριο του 1936, αποσπώντας τέσσερα υπουργεία στην κεντρική κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου τον Νοέμβρη του 1936.
Η πολιορκία της Μαδρίτης είναι μια από τις λαμπρότερες σελίδες στο βιβλίο της ιστορίας επαναστατικού κινήματος. Απέναντι στις σιδερόφρακτες στρατιές των φασιστών και τη γερμανική πολεμική αεροπορία οι μαδριλενοι εργάτες με μπροστάρηδες του κομμουνιστές και τις δυνάμεις του Πέμπτου Συντάγματος, κατάφεραν να συγκρατήσουν τους φασίστες, έχοντας στη διάθεσή τους ελάχιστες επαναλήψεις για 20.000 τουφέκια και ούτε μια οβίδα πυροβολικού, μέχρι να φτάσουν μαζικά τα σοβετικά όπλα και να εξισορροπηθεί η στρατική ισχύς των δυο στρατοπέδων. Στις μάχες γύρω από τον Μανθανάρες και την Πανεπιστημιούπολη εκτυλίχθηκαν ένδοξες ηρωικές σκηνές από απλούς ανθρώπους του μόχθου που αυτοσχεδίαζαν με όλα τα διαθέσιμα υλικά προκειμένου να σταματήσουν την προέλαση των φασιστικών τανκς. Οι βασικοί επιτελάρχες του Καμπαγιέρο είχαν εξαφανιστεί από την πόλη, όπως και ο ίδιος. Τα σχέδια διάταξης των δυνάμεων των ταγμάτων των πολιτοφυλακών είχαν κάνει φτερά. Αρκετοί αξιωματικοί αυτομόλησαν μέσα στην αναμπουμπούλα στους φασίστες, δικαιώνοντας τους κομμουνιστές που ζητούσαν εξαρχής των εκκαθάριση του επιτελείου. Οι αναρχικοι ηγέτες της CNT-FAI είχαν εξαφανιστεί.
Το κομμουνιστικό κόμμα συγκέντρωσε τους χαμηλόβαθμους ανώτατους αξιωματικούς του επιτελείου του παλιού τακτικού στρατού που παρέμειναν στις επάλξεις, τα λαϊκά στελέχη που είχαν αναδειχθεί στις πολιτοφυλακές των αναρχικών, κομμουνιστών, σοσιαλιστών και ρεπουμπλικανών μαζί με τους στρατιωτικούς σοβιετικούς συμβούλους σε μια ενιαία διοίκηση προκειμένου να διευθύνει τη μάχη. Καρπός των πρωτοβουλιών του κομμουνιστικού κόμματος ήταν η Επιτροπή Αμυνας της Μαδρίτης που συγκέντρωνε όλο τον έλεγχο της διοίκησης και της παραγωγής υπό την εποπτεία των κομμουνιστών και χαμηλόβαθμων στελεχών όλων των οργανώσεων του Λαϊκού Μετώπου και της CNT που είχαν παραμείνει στη Μαδρίτη. Κόντρα στα τροτσκιστικά παραμύθια, η Μαδρίτη τον Νοέμβρη του 1936 ήταν μια κόκκινη πόλη που αντιστεκόταν με σθένος στους φασίστες.
Η μάχη του ποταμού Χαράμα και η μάχη στη Γουαδαλαχάρα εμπόδισαν τους φασίστες να καταλάβουν την Μαδρίτη ή να την αποκόψουν από τη Βαλένθια. Ο λαϊκός στρατός, όμως, δεν απέκτησε όλη αυτή την περίοδο σημαντικές εφεδρείες για να αντεπιτεθεί και να τσακίσει τους φασίστες άμεσα. Η δημιουργία ενός ενιαίου τακτικού στρατού με μια ενιαία διοίκηση που μπορούσε να κάνει ελιγμούς, να παίρνει πρωτοβουλία επιθετικών κινήσεων, αξιοποιώντας ταυτόχρονα ταξιαρχίες και μεραρχίες σε όλη την επικράτεια της Ισπανικής Δημοκρατίας ήταν πέρα από κάθε φαντασία, καθώς ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός Καμπαγιέρο αντιστεκόταν σθεναρά στη γενική επιστράτευση στο μεγαλύτερο τμήμα της θητείας του, παρότι τα όπλα από την ΕΣΣΔ επέτρεπαν τη ταχεία ανάπτυξη και συγκρότηση ενός αξιόμαχου λαϊκού στρατού που θα τσάκιζε τις δυνάμεις των φασιστών που υπολείπονταν ακόμη σε εφεδρείες. Αρχικά, πριν την πολιορκία της Μαδρίτης, ενεργούσε σαν στενοκέφαλος γραφειοκράτης που το μυαλό του απορροφούσε μόνο το παρασκήνιο και η ίντριγκα για να αυξήσει τις δυνάμεις του σοσιαλιστικού κόμματος έναντι των αναρχικών, μετα τον Νοέμβρη του 1936, όμως, το βασικό του πρόβλημα ήταν η εκρηκτική άνοδος του κομμουνιστικού κόμματος. Ακριβώς το ίδιο πρόβλημα είχαν τα σεκταριστικά στελέχη της CNT-FAI στη Βαρκελώνη. Οι πιο ανίερες ιδέες, τα πιο ελεεινά κίνητρα εμπόδισαν την νίκη της λαϊκής επανάστασης τους οχτώ πρώτους μήνες του πολέμου.
Συνεχίζεται
Σημειώσεις-Αναφορές Προλόγου
[1] Agrarian Collectives during the Spanish Revolution and Civil War, Michael Seidman, European History Quarterly, SAGE Publications, 2000. (Αγροτικές Κολεκτίβες κατά τη διάρκεια της Ισπανικής Επανάστασης και του Ισπανικού Εμφυλίου, Μάικλ Σάιντμαν, European History Quarterly, Εκδόσεις SAGE, 2000, σελ. 210)
πηγή: https://files.libcom.org/files/AgColls.pdf (Ημερομηνία ανάκτησης 7/1/2023)
[2] Ο Φασισμός, Γκεόργκι Ντιμιτρόφ, Εκδόσεις Πορεία, 1975.
[3] Stalin and the Spanish Civil War, Daniel Kowalsky, Columbia University Press, 2004. (Ο Στάλιν και ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος, Ντάνιελ Κοβάλσκι, Εκδόσεις Columbia University Press, 2004).
Ενότητα: Το Σοβιετικό Υλικό που προμηθεύτηκε η Δημοκρατία, σελ. 1.πηγή: http://www.gutenberg-e.org/kod01/print/kod15.pdf
[4] Daniel Kowalsky, ό.π., Ενότητα: Ο Ισπανικός Χρυσός και η Χρηματοδότηση της Στρατιωτικής Σοβιετικής Ενίσχυσης, σελ. 4.
πηγή: http://www.gutenberg-e.org/kod01/print/kod16.pdf
[5] Daniel Kowalsky, ό.π., Ενότητα: Το Σοβιετικό Υλικό που προμηθεύτηκε η Δημοκρατία, σελ. 3.
[6] Spain and the Great Powers, (Η Ισπανία και οι Μεγάλες δυνάμεις, εκδόσεις Taylor & Francis e-Library, 2002) Πρόκειται για συλλογική έκδοση ερευνητών με έναν από τους βασικούς επιμελητές τον βρετανό Paul Preston. Η συγκεριμένη αναφορά βρίσκεται στη σελ. 172.
[7] Spain and the Great Powers, ό.π., σελ. 130.
[8] Spain and the Great Powers, ό.π., σελ 111.
Παραθέτουμε απόσπασμα:
«Σύμφωνα με τις λεπτομερείς μελέτες του καθηγητή Ανχελ Βίνιας, συνολικά περίπου 510 τόνοι σύνθετου χρυσού απεστάλησαν στη Μόσχα και χρησιμοποιήθηκαν ως πίστωση για την αγορά στρατιωτικών προμηθειών για τη Δημοκρατία από την Σοβιετική Ενωση και άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Τα κεφάλαια που παρήχθησαν από την πώληση του χρυσού (περίπου 518 εκατομμύρια δολάρια) δαπανήθηκαν στο σύνολό τους στην αγορά πολεμικού υλικού και σε πληρωμές για διάφορες υπηρεσίες (εισαγωγές τροφίμων, πετρελαίου, φαρμάκων, κτλ…) Επομένως, ο μύθος που διέδωσε η φρανκική προπαγάνδα για τον χρυσό της Μόσχας, που έκλεψαν οι ρεπουμπλικανοι και δόθηκε στον Στάλιν χωρίς αποζημίωση, πρέπει να απορριφθεί».
[9] Gold, the Soviet Union, and the Spanish Civil War, Angel Vinas, European Studies Review, SAGE, 1979. (O Χρυσός, η Σοβιετική Ενωση και ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος, Ανχελ Βίνιας, Εuropean Sudies Review, SAGE, 1979, σελ. 115-118).
πηγή: https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/026569147900900106
[10] Daniel Kowalsky, ό.π., Ενότητα: Ο Ισπανικός Χρυσός και η Χρηματοδότηση της Στρατιωτικής Σοβιετικής Ενίσχυσης, σελ. 4.
[11] πηγή: http://www.angelvinas.es/?p=278
Παραθέτουμε απόσπασμα:
«Η θέση που έκανε διάσημο τον Howson είναι ότι πίστευε ότι είχε ανακαλύψει ότι οι Σοβιετικοί λεηλατούσαν τη Δημοκρατία φουσκώνοντας τεχνητά τις τιμές με τις οποίες παρέδιδαν όπλα, ειδικά τα αεροπλάνα. Αυτή η ιδεά ταιριάζει απόλυτα με τις σχολαστικές αποκαλύψεις και τις ασυναρτησίες των αμέτρητων πολεμιστών του ψυχρού πολέμου, ειδικά των αγγλοαμερικάνων….
….Σε πολλά από τα βιβλία μου προσπάθησε να δείξω ότι η θέση αυτή βασίστηκε σε πολύ εύθραυστες υποθέσεις, που συνδέονται με την άγνοια του συστήματος πολλαπλών συναλλαγματικών ισοτιμιών στις οποίες βασιζόταν το σοβιετικό εξωτερικό εμπόριο και στην χρήση ενός επίσημου ρυθμού που δεν εφαρμοζόταν στις εξαγωγές εμπορευμάτων.»
[12] Daniel Kowalsky, ό.π., Ενότητα: Ο Ισπανικός Χρυσός και η Χρηματοδότηση της Στρατιωτικής Σοβιετικής Ενίσχυσης, σελ. 4.
[13] Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος, 1936-1939, Αντονι Μπίβορ, Εκδόσεις Γκοβόστη 2006. Σελ. 91.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου