Γιατί η φτωχολογιά της Δυτικής Ουκρανίας συσπειρώθηκε πίσω από ένα πραξικόπημα

 

Το εκλογικό επιτελείο του Κλίντον προσανατολιζόταν σε κλισέ εκφράσεις για την οικονομία που βρισκόταν σε ύφεση προκειμένου να εξασφαλίσει τις αναγκαίες ψήφους για την ανάδειξη του Κλίντον σε πρόεδρο. «Είναι η οικονομία, ηλίθιε» ήταν στάνταρ μότο της προεκλογικής καμπάνιας -που υποτίθεται- απευθυνόταν ως μόνιμη υπενθύμιση στους δημοκρατικούς της καμπάνιας που έπρεπε να πείσουν για τις ψήφους με βασική προτεραιότητα στην επιχειρηματολογία τους την οικονομική διαχείριση επί Μπους. 

Υπάρχει μια τάση στο κίνημα να ερμηνεύουμε τις μαζικές αντιδραστικές κινήσεις («πορτοκαλί επαναστάσεις», γιουρομαϊντάν) ως αποτέλεσμα ορισμένων συνωμοσιών δυτικών ΜΚΟ, διαπλεκόμενων αστών πολιτικών και άλλων οντοτήτων του σκότους που χρηματίζονται και εξοπλίζονται από τους ιμπεριαλιστές. Ναι, αναμφισβήτητα, αυτές οι συνωμοσίες υπήρξαν στην Ουκρανία και υπάρχουν και ντοκουμέντα, όχι ρωσικής κατασκευής, αλλά γνήσια, που αποκαλύφθηκαν από δυτικές πηγές. Το ερώτημα, όμως, πιεστικά παραμένει γιατί η φτωχολογιά της Δυτικής Ουκρανίας ύψωσε τη σημαία της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ενωση και αναμετρήθηκε με την αστυνομία για βδομάδες και μήνες, καταβάλλοντας δεκάδες νεκρούς και τραυματίες; Αν αυτοί που ξεσήκωσαν τα πλήθη στην αντιδραστική κατεύθυνση χρηματίζονταν, ήταν μίσθαρνα όργανα του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, ο κόσμος που συσπειρώθηκε κατά εκατοντάδες χιλιάδες με επιμονή και υπομονή, για μήνες, αψηφώντας την καταστολή, δεν χρηματιζόταν. Εχει ιδιαίτερη σημασία να κατανοήσουμε πως εμφανίζονται αυτά τα αντιδραστικά ακροδεξιά κινήματα, επικεφαλής των οποίων είναι αστικές δυνάμεις.

Το «Μένουμε Ευρώπη» που κατέβασε χιλιάδες στους δρόμους δεν πραγματοποιήθηκε τυχαία και κανείς δεν μπορεί με βεβαιότητα να αποκλείσει αντίστοιχες μαζικότερες αντιδραστικές κινήσεις στο μέλλον, όταν η οικονομία βρίσκεται υπό κατάρρευση και η φτώχεια έχει διευρυνθεί κι άλλο. Η επαναστατική συνείδηση, όπως και η αντεπαναστατική συνείδηση έρχεται «απ’ έξω» στους εργάτες που ξεσηκώνονται είτε στη μια, είτε στην άλλη κατεύθυνση. Στη δεύτερη περίπτωση η αντεπαναστατική συνείδηση προηγείται στον αγώνα της συστράτευσης λόγω της συστημικής και θεσμικής προπαγάνδας που ανατροφοδοτείται σε γιγαντιαία κλίμακα από την ηλικία του σχολείου μέχρι την καθημερινή τηλοψία, τον προβεβλημένο ατομισμό (πρώτα απ’ όλα στην ίδια την εργασία) και την «εθνική και ηθική» διαπαιδαγώγηση στο στρατό. Υπάρχει, όμως, το οικονομικό έδαφος γι’ αυτό τον ξεσηκωμό. Και υπάρχουν φορές που η αντεπαναστατική συνείδηση σαρώνει γιατί προσφέρει ρεαλιστικές λύσεις στους φτωχούς, παρότι οι τελευταίες είναι αντιδραστικές (πόλεμος, λεηλασία άλλων εθνών, πραξικοπήματα, καταπίεση «αλλογενών»). Το σημείωμα αυτό αναδεικνύει τους οικονομικούς λόγους που ώθησαν στην ουκρανική φτωχολογιά στην αγκαλιά των ακροδεξιών.

Για χρόνια μετά την κατάρρευση της κρατικοκαπιταλιστικής «ΕΣΣΔ» η Ουκρανία ανήκε στη σφαίρα πολιτικής και οικονομικής της επιρροής της Ρωσίας. Μετά την κατάρρευση του καθεστώτος του Λεονίντ Κούτσμα το 2004, συγκροτήθηκαν ισχυρές φιλοδυτικές δυνάμεις που ήθελαν στροφή προς τη Δύση. Το προανάκρουσμα της σκληρής αναμέτρησης στην Ουκρανία ήταν η λεγόμενη «πορτοκαλί επανάσταση», κινητοποιήσεις μετά το δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών που ανέδειξαν νικητή τον φιλορώσο Γιανουκόβιτς, ενώ στον πρώτο γύρο με μικρή διαφορά προπορευόταν ο φιλοδυτικός Γιούσενκο. Και οι τρεις ανταγωνιστές για την προεδρία της χώρας (Γιανουκόβιτς, Γιούσενκο και Τιμοσένκο που στήριξε τον Γιούσενκο) είχαν διατελέσει στο παρελθόν κυβερνητικοί παράγοντες του καθεστώτος Κούτσμα. Η μήτρα τους ήταν το καθεστώς της ταχείας συγκέντρωσης του κεφαλαίου στα χέρια ισχυρών καπιταλιστών ουκρανών μετά το 91. Μέχρι το 2014 οι ισχυρότεροι μεγιστάνες του κεφαλαίου στη χώρα είχαν έδρα την νότια και ανατολική βιομηχανοποιημένη περιοχή της χώρας γύρω από το Ντονμπάς. Αυτοί χρηματοδοτούσαν το καθεστώς του Κούτσμα και αργότερα στήριζαν το «Κόμμα των Περιφερειών» του Γιανουκόβιτς.

Τόσο οι ΗΠΑ, όσο και η ΕΕ άδραξαν την ευκαιρία, καταγγέλλοντας νοθεία υπέρ του Γιανουκόβιτς. Η Ρωσία αρχικά στήριξε τον Γιανουκόβιτς ως πρόεδρο, αλλά το πολιτικό παιχνίδι γι’ αυτήν είχε χαθεί προσωρινά μέσα στη χώρα. Το συνταγματικό δικαστήριο της Ουκρανίας αποφάνθηκε επανάληψη της διαδικασίας και ο Γιούσενκο αναδείχθηκε νικητής με διαφορά 8 μονάδων. Οι πολιτικές δυνάμεις που στήριζαν το «Κόμμα των Περιφερειών» του Γιανουκόβιτς και οι ολιγάρχες με έδρα την ανατολή συναίνεσαν στην εναλλαγή της εξουσίας προκειμένου να υπάρξει εκτόνωση της κατάστασης και πολιτική εναλλαγή στο μέλλον, όπως σε κάθε αστική δημοκρατία δυτικού τύπου και βέβαια γιατί κι αυτοί προσέβλεπαν οικονομικά πια σε συνεργασία με τη Δύση.

Η μαζική εξαγωγή κεφαλαίου των ευρωπαίων στη Πολωνία, Τσεχία και Ουγγαρία οδήγησε σύσσωμο το πολιτικό προσωπικό της Ουκρανίας, τόσο της φιλοδυτικής, όσο και της φιλορωσικής πτέρυγας σε ένα ισχυρό φλερτ με την Ευρωπαϊκή Ενωση, δηλαδή τον γαλλογερμανικό άξονα που καθορίζει την οικονομικής της εξέλιξη. Ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία προκειμένου να αποσπάσει την Ουκρανία πλήρως από την σφαίρα επιρροής της Ρωσίας.

Στις 30 Μάρτη του 2012 ο ίδιος ρωσόφιλος Γιανουκόβιτς που είχε εκλεγεί το 2010, πρoώθησε τη συμφωνία σύνδεσης Ευρωπαϊκής Ενωσης και Ουκρανίας. Η συμφωνία αυτή προέβλεπε τη συρρίκνωση των δασμών για τις εισαγωγές των εμπορευμάτων των ευρωπαϊκών μονοπωλίων με «τυράκι» την αύξηση των εξαγωγών του κεφαλαίου των ευρωπαίων ιμπεριαλιστών στην Ουκρανία και τη χρηματοδότηση μέσω δανείων από διεθνείς πιστωτικούς οργανισμούς, δηλαδή την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο:

«Θα δημιουργηθούν νέες εμπορικές και επενδυτικές ευκαιρίες και θα τονωθεί ο ανταγωνισμός. Ολα αυτά τα στοιχεία είναι παράγοντες κρίσιμοι για την οικονομική αναδιάρθρωση και τον εκσυγχρονισμό. Οσον αφορά τον αντίκτυπο της αφαίρεσης των τελειωνειακών δασμών που προβλέπει η DCFTA (σ.σ.: Deep and Comprehensive Free Trade Agreement, συμφωνία για σφαιρικές και σε βάθος ελεύθερες συναλλαγές), η εμπειρία έχει δείξει ότι αυτή η βραχυπρόθεσμη απώλεια εισαγωγικών επιβαρύνσεων θα υπεραντισταθμιστεί από τα αυξημένα έσοδα που εισπράττει το κράτος από τους έμμεσους φόρους που καταβάλλουν εταιρείες που εκμεταλλεύονται νέες ευκαιρίες στην αγορά και με τη γενική τόνωση της οικονομίας. Οι δαπάνες του προϋπολογισμού σχετικά με τις νομικές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις σε τομείς που σχετίζονται με το εμπόριο υποστηρίζονται ή θα υποστηριχθούν από την ΕΕ μαζί με πόρους από Διεθνείς Χρηματοοικονομικούς Οργανισμούς. Η DCFTA μόλις τεθεί σε ισχύ θα προβλέπει δασμολογικές μειώσεις που θα επιτρέψουν τους οικονομικούς φορείς και των δύο πλευρών να εξοικονομούν περίπου 750 εκατομμύρια ευρώ ετησίως κατά μέσο όρο (με άρση του μεγαλύτερο μέρους των τελωνειακών δασμών)».

Οταν η κυβέρνηση του Πούτιν συνειδητοποίησε ότι με την υλοποίηση της προβλεπόμενης συνθήκης, σημαντικό τμήμα των κερδών που εξασφάλιζαν οι ρωσικές επιχειρήσεις από το εμπόριο Ουκρανίας – Ρωσίας θα περνούσε στα ευρωπαϊκά μονοπώλια, αντέδρασε. Ξαφνικά τον Αύγουστο του 2013 η Ουκρανία αντιμετώπισε εμπάργκο στις εξαγωγές της προς τη Ρωσία. Το γεγονός αυτό το έχουν ξεχάσει οι δημοσιολόγοι στη Δύση. Ο οικονομικός πόλεμος της Ρωσίας οδήγησε την κυβέρνηση Γιανουκόβιτς να διακόψει τη συμφωνία σύνδεσης το Νοέμβρη του 2013.

Αμέσως ξεκίνησαν οι πρώτες διαδηλώσεις φοιτητών υπέρ της συμφωνίας με επίκεντρο την «Πλατεία Ανεξαρτησίας» του Κιέβου που δέχτηκαν την άγρια καταστολή της κυβέρνησης Γιανουκόβιτς. Η καταστολή φούντωσε την οργή των φτωχών ουκρανών της δυτικής Ουκρανίας που ξεσηκώθηκαν μαζικά στο Κίεβο υπό τις παραινέσεις των αστικών κομμάτων της φιλοδυτικής αντιπολίτευσης, καταλαμβάνοντας την «Πλατεία της Ανεξαρτησίας» για μέρες. Ο ξεσηκωμός αυτός, που είχε ξεκάθαρα αντιδραστικό χαρακτήρα, πραγματοποιήθηκε μετά από αλλεπάλληλες κυβερνήσεις διαφθοράς και σκανδάλων καθώς και σημαντικής συρρίκνωσης του εισοδήματός της ουκρανικής φτωχολογιάς που πίστευε ότι η σωτηρία της βρίσκεται στην υποταγή της σε έναν νέο ξένο δυνάστη, αυτή τη φορά στη Δύση.

Η αθρόα εξαγωγή κεφαλαίου των ευρωπαϊκών και αμερικανικών μονοπωλίων σε άλλες πρώην Λαϊκές Δημοκρατίες, χώρες της κεντρικής ανατολικής ευρώπης, είχε εξασφαλίσει πέρα από τα υπερκέρδη των αμερικανών και ευρωπαίων μονοπωλητών, αύξηση της απασχόλησης και σχετική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου στους εργάτες των χωρών αυτών, που υπέμειναν φρικτή ανέχεια για χρόνια μετά την κατάρρευση των κρατικοκαπιταλιστικών καθεστώτων. Eνδεικτική είναι η περίπτωση της όμορης Πολωνίας. Σύμφωνα με το αμερικανικό εμπορικό επιμελητήριο στην Πολωνία:

«Ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης της αξίας των κεφαλαίων που επενδύθηκαν στην Πολωνία τα τελευταία 15 χρόνια ήταν περίπου 7%, σε σύγκριση με λιγότερο από 5% σε όλες τις χώρες της κεντρικής ανατολικής ευρώπης. Τα στοιχεία της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη δείχνουν ότι στο στα τέλη του 2019, η αξία των άμεσων ξένων επενδύσεων στην Πολωνία ξεπέρασε τα 236,5 δισεκατομμύρια δολάρια, που αντιπροσωπεύει το 24,5% του κεφαλαίου που επενδύθηκε στις κεντρικές χώρες της ανατολικής ευρώπης από ξένες εταιρείες.»

«[…] Η συνολική αξία των άμεσων ξένων επενδύσεων στην Πολωνία το 2019 ισοδυναμεί με το 40% του πολωνικού ΑΕΠ, ποσοστό που πλησιάζει τον μέσο όρο για τις ανεπτυγμένες οικονομίες.»

«[…] Μεταξύ των χωρών στην Πολωνία με την υψηλότερη αξία περιουσιακών στοιχείων, προηγούνται η Γερμανία (61,3 δισεκατομμύρια δολάρια), οι ΗΠΑ (54,4 δισεκατομμύρια δολάρια) και η Γαλλία (45 δισεκατομμύρια δολάρια). Αυτές οι τρεις χώρες αντιπροσωπεύουν συνολικά σχεδόν το 40% της αξίας των περιουσιακών στοιχείων που κατέχουν οι εταιρείες στη Πολωνία συμβεβλημένες με ξένα κεφάλαια. Οι 10 κορυφαίες χώρες, στις οποίες περιλαμβάνονται το Ηνωμένο Βασίλειο, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Ιταλία, η Ελβετία, η Ιαπωνία και η Αυστρία κατέχουν συνολικά το 70% του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων τέτοιων εταιριών»

 

 

 

Κατά κεφαλήν ΑΕΠ Πολωνίας Ουκρανίας

Eξαγωγή κεφαλαίου στη Πολωνία με άμεσες ξένες επενδύσεις. Η εκτίναξη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Πολωνίας έναντι της Ουκρανίας οφείλεται ξεκάθαρα στις επενδύσεις γερμανικών, αμερικάνικων, γαλλικών και βρετανικών μονοπωλίων στη βιομηχανία της Πολωνίας.

Αντιθέτως η ανέχεια και η φτώχεια φούντωνε στην Ουκρανία. Η μετανάστευση αυξανόταν συνεχώς. Οι πιο «συντηρητικές» εκτιμήσεις των ουκρανικών στατιστικών υπηρεσιών που θεωρούνται υποεκτιμημένες από την ΕΕ, παρουσίαζαν 1,48 εκατομμύρια ουκρανούς μετανάστες το 2007 και 1,8 εκατομμύρια το 2012. Αλλες έρευνες έδειχναν 2,2 με 2,7 εκατομμύρια. Ο σημαντικότερος προορισμός των ουκρανών μεταναστών μέχρι το 2012 ήταν η Ρωσία. Σύμφωνα με την Κομισιόν, μετά την ραγδαία οικονομική ανάπτυξη της Πολωνίας, ο σημαντικότερος προορισμός έγινε η Πολωνία, με 39% των μεταναστών να την επιλέγουν έναντι 26% που επέλεγαν την Ρωσία το 2017. Σύμφωνα με έρευνα της Εθνικής Τράπεζας της Πολωνίας, το 2017 900.000 ουκρανοί δούλευαν στην Πολωνία.

Η ένταξη λοιπόν σε κοινή αγορά με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης φάνταζε για μεγάλο τμήμα της ουκρανικής φτωχολογιάς σωτήρια ελπίδα. Απέναντι στο αντιδραστικό όραμα της λύτρωσης από την Ευρωπαϊκή Ενωση, δεν υπήρχε ούτε κατά διάνοια μια προλεταριακή οργάνωση με κύρος να εμπνεύσει το λαό με επαναστατικά οράματα, να αναδείξει το δρόμο για ανυποχώρητο ταξικό αγώνα με στρατηγική πνοή την ανατροπή του ίδιου του καπιταλισμού. Το ουκρανικό «κομμουνιστικό κόμμα» είχε ήδη συμμαχήσει με το κόμμα του Γιανουκόβιτς και στελέχη του είχαν στο παρελθόν κυβερνητικά πόστα. Το κόμμα αυτό ήταν ένα αστικορεφορμιστικό κόμμα που ντρόπιαζε το σφυροδρέπανο.

Η έλλειψη επαναστατικής συνείδησης, που δεν είναι αποκλειστικά ουκρανικό φαινόμενο, αλλά διεθνές, σφράγισε τις εξελίξεις προς όφελος της δυτικόφιλης μερίδας των ουκρανών καπιταλιστών που προσανατολίζονταν στην στενότερη συνεργασία με ΕΕ και ΗΠΑ. Για άλλη μια φορά, όπως και στην περίπτωση της «πορτοκαλί επανάστασης» το 2004 η εργατική τάξη της Ουκρανίας χωρίστηκε σε δυο αστικά στρατόπεδα (δυτικόφιλα και ρωσόφιλα κόμματα) υψώνοντας ξένες σημαίες.

Η συνδυασμένη οικονομική υπεροχή του δυτικού μονοπωλιακού κεφαλαίου βάρυνε καθοριστικά στην αναμέτρηση το 2014 προς όφελος των αμερικανών ιμπεριαλιστών. Το αμερικανοκινούμενο πραξικόπημα σάρωσε τις ρωσόφιλες δυνάμεις που βρίσκονταν στη κυβέρνηση. Ο ρωσικός ιμπεριαλισμός δεν μπορούσε να μείνει με σταυρωμένα τα χέρια. Προσάρτησε την Κριμαία και πυροδότησε τη σύγκρουση των αυτονομιστών στο Ντονμπάς με παροχή στρατιωτικών δυνάμεων και όπλων αρχικά από την Κριμαία και μετά απευθείας από τα ρωσικά εδάφη. Διατήρησε τη στρατιωτική σύγκρουση στο Ντονμπάς αναμμένη προκειμένου να αποσταθεροποιήσει το νέο ουκρανικό καθεστώς. Παράλληλα φρόντισε να ολοκληρώσει το Nord Stream 2 που μαζί με όλους τους υπόλοιπους αγωγούς φυσικού αερίου θα παρέκαμπταν πλήρως την Ουκρανία στον εφοδιασμό της Ευρώπης με αέριο. Οι αμερικανοί επιχείρησαν μάταια να εμποδίσουν την ολοκλήρωση του Nord Stream 2 με απειλές για κυρώσεις στα ίδια τα γερμανικά μονοπώλια που συνεργάζονταν με τον ρωσικό κολοσσό της Gazprom. Η εκτίναξη των τιμών του φυσικού αερίου και του πετρελαίου την περίοδο μετά την άρση των έκτακτων μέτρων για την πανδημία ισχυροποιούσαν τη θέση του ρωσικού ιμπεριαλισμού. Ενας τρόπος υπήρχε για την ανατροπή των συσχετισμών. Οι αμερικανοί έβαλαν την μαριονέτα τους, τον γελωτοποιό πρόεδρο Ζελένσκι να ζητήσει με επιμονή την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και βέβαια πλέον γνωρίζουμε ότικινητοποιήθηκαν μαζικά ουκρανικές δυνάμεις στο Ντονμπάς, απειλώντας τους ρώσους αυτονομιστές και βέβαια παραβιάζοντας την ίδια τη συμφωνία του Μισνκ. Ο ρωσικός ιμπεριαλισμός ζύγισε τις καταστάσεις και εισέβαλε στην Ουκρανία.