Ποσοτική χαλάρωση, πετροδολάριο, χαμηλά επιτόκια και η νέα διεθνής οικονομική κρίση
Το δολάριο είναι το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Σχεδόν όλες οι χώρες μέχρι σήμερα αποθεματοποιούν τμήμα των κερδών τους και του συναλλάγματός τους σε ομόλογα αμερικανικού δημοσίου. Η Ιαπωνία που είναι η τρίτη σημαντικότερη οικονομία του πλανήτη έχει τα περισσότερα ομόλογα αμερικανικού δημοσίου. Ακολουθεί η Κίνα με τα περισσότερα ομόλογα. Η Κίνα πέρα από αμερικανικά ομόλογα (περίπου 900 δισεκατομμύρια δολάρια) διαθέτει πάνω από 3 τρισεκατομμύρια δολάρια σε συναλλαγματικά διαθέσιμα, ένα ισχυρό όπλο για να αντισταθμίσει οποιαδήποτε στιγμή στο μέλλον τη μαζική κεφαλαιακή έξοδο των αμερικανών και ευρωπαίων μονοπωλητών που ελέγχουν τμήμα της βιομηχανίας της.
Την ίδια στιγμή η κατοχή αυτού του ποσού είναι ένα τεράστιο μειονέκτημα γιατί όλα αυτά τα λεφτά θα μπορούσαν να καταλήξουν σε κερδοφόρες επενδύσεις. Αυτό το τίμημα, όμως, η Κίνα έπρεπε να το πληρώσει αναπόφευκτα. Οι ΗΠΑ κυριαρχούσαν στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα όταν η Κίνα άρχισε να εκτινάσσεται οικονομικά τις δυο τελευταίες δεκαετίες, συγκροτώντας τη μεγαλύτερη βιομηχανική ατμομηχανή του πλανήτη. Για περισσότερα διαβάζουμε εδώ.
Το χρηματιστικό κεφάλαιο των ΗΠΑ συγκρότησε το μεγαλύτερο πιστωτικό κεφάλαιο του πλανήτη και εξασφαλίζει τεράστια κέρδη με επενδύσεις σε βιομηχανίες εξαρτημένων χωρών. Η εξαγωγή κεφαλαίου των ΗΠΑ είναι η πρώτη στον πλανήτη. Ηταν επόμενο να κυριαρχήσει ο παρασιτισμός εντός των ΗΠΑ, ήτοι το σημαντικότερο μέρος της άρχουσας τάξης να κερδίζει από το χρηματοπιστωτικό σύστημα και όχι από κέρδη σε επενδύσεις στο παραγωγικό κεφάλαιο εντός των ΗΠΑ. Ο Λένιν περιγράφει στο βιβλίο του για τον ιμπεριαλισμό τις διαστάσεις που θα λάμβανε αυτός ο παρασιτισμός στις ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις. Αυτά που περιέγραφε ο Λένιν τα βλέπουμε σε γιγαντιαίες διαστάσεις σήμερα.
Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η οικονομία των ευρωπαίων ιμπεριαλιστών είχε ισοπεδωθεί. Οι ΗΠΑ είχαν τη σημαντικότερη οικονομική δύναμη στον πλανήτη. Αρχισαν να δανείζουν εκ νέου τους ευρωπαίους προκειμένου να ανορθώσουν την οικονομία τους, βγάζοντας τεράστια κέρδη από τις πιστώσεις αυτές. Από τα προγενέστερα δάνεια, ειδικά για τη χρηματοδότηση γάλλων και βρετανών στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο (και ακολούθως των γερμανών στον μεσοπόλεμο) είχαν αποκτήσει τα μεγαλύτερα αποθέματα σε χρυσό. Για τις νέες διεθνείς συναλλαγές σχηματίστηκε το σύστημα του Bretton Woods. To δολάριο συνδέθηκε σταθερά με το χρυσό και σταθεροποιήθηκαν οι συναλλαγματικές ισοτιμίες. Τη δεκαετία του 60 οι ΗΠΑ απέκτησαν αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο από τα βιομηχανικά εμπορεύματα των ευρωπαίων που εισέρρεαν στην αμερικανική αγορά. Γιατί ήδη είχε χτυπήσει ο παρασιτισμός κόκκινο εντός των ΗΠΑ. Η αποβιομηχάνιση και η ενίσχυση των βιομηχανιών των άλλων ιμπεριαλιστών ήταν ο βασικός λόγος. Αυτή είναι απόλυτη ισχύς του νόμου της ανισόμετρης ανάπτυξης που περιέγραφε ο Λένιν, και ο νόμος αυτός έχει την ίδια ισχύ σήμερα, περιγράφοντας την οικονομική εκτίναξη της ιμπεριαλιστικής Κίνας.
Αναπόφευκτα, η δεκαετία που ακολούθησε ήταν μια δεκαετία στασιμοπληθωρισμού, αναιμικής ανάπτυξης και διογκωμένου πληθωρισμού. Για περισσότερα για τη δεκαετία του 70 και και τις ομοιότητες με τη σημερινή εποχή διαβάζουμε εδώ. Το δολάριο έχανε την αξία του. Οι ίδιες οι ΗΠΑ διέλυσαν μονομερώς το σύστημα των διεθνών συναλλαγών του Bretton Woods, που βασιζόταν σε σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες με το δολάριο, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις πληθωριστικές πιέσεις. Στην πορεία κατάφεραν να σχηματίσουν τους όρους για το πετροδολάριο. Ανάγκασαν τη Σαουδική Αραβία να πουλά το πετρέλαιο σε δολάριο και να αποθεματοποιεί τα κέρδη της σε ομόλογα. Ακολούθησαν ολες οι δυναστείες του Κόλπου. Τη δεκαετία του 80 το πετροδολάριο ενισχύθηκε από τη διαμόρφωση των όρων ενός διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος που έκοβε κάθε εμπόδιο στο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο των ΗΠΑ στις επενδύσεις τους στις εξαρτημένες χώρες του πλανήτη. Για περισσότερα για το πετροδολάριο διαβάζουμε εδώ.
Παρότι οι ΗΠΑ έφτασαν να έχουν όχι μόνο αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο αλλά αρνητικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (τα εισοδήματα που έφευγαν από τις ΗΠΑ ήταν περισσότερα από αυτά που κατέφταναν εντός των ΗΠΑ) το δολάριο δεν έχανε την αξία του. Γιατί χρησιμοποιείτο ως σήμερα για τις πληρωμές των βασικών πρώτων υλών της βιομηχανίας. Το δολάριο είναι το βασικό νόμισμα στην αγορά συναλλάγματος του πλανήτη, αφού κάθε μεγάλο μονοπώλιο χρειάζεται να πληρώσει πρώτες ύλες σε δολάριο. Γιατί η αποθεματοποίηση κερδών σε ομόλογα αμερικανού δημοσίου σημαίνει στήριξη του χρέους των ΗΠΑ. Ετσι ο αμερικανικος ιμπεριαλισμός μπορεί να με πολύ μεγαλύτερη ευχέρεια από οποιοδήποτε άλλη ιμπεριαλιστική χώρα να χρηματοδοτεί τα μονοπώλιά του και να εκτινάσσει το κρατικό χρέος χωρίς να διακινδυνεύει την εκτίναξη του πληθωρισμού. Αυτό συνέβαινε μέχρι σήμερα.
Η Ρωσία μαζί με την Κίνα έχουν ήδη διαμορφώσει τους όρους για την αποτίναξη της ισχύος του πετροδολαρίου. Η Ρωσία γιατί υπερκέρασε τη Σαουδική Αραβία στη πώληση πετρελαίου στην Ευρώπη. Η παραγωγή αυτή δεν μπορεί να αντικατασταθεί και πλέον θα αγοράζεται με ρούβλι. Η Κίνα γιατί είναι η σημαντικότερη βιομηχανική ατμομηχανή του πλανήτη, την παραγωγή της οποίας χρειάζονται όλοι οι ιμπεριαλιστές και ειδικά οι ευρωπαίοι. Ο πόλεμος στην Ουκρανία πρέπει να εξεταστεί λαμβάνοντας υπόψη όλους τους όρους αυτής της ενδοϊμπεριαλιστικής σύγκρουσης.
Θα δούμε τώρα πως η απώλεια ισχύος του πετροδολαρίου αντανακλάται στη νέα μεταβατική περίοδο που διανύουμε εντός των ίδιων των ΗΠΑ. Μετά την κρίση του 2009, η κεντρική ομοσπονδιακή τράπεζα (FED) κατέβασε το βασικό επιτόκιο δανεισμού στα τάρταρα, ενισχύοντας τα αμερικανικά μονοπώλια στη πάλη για την εξασφάλιση των διεθνών αγορών. Ταυτόχρονα ακολούθησε μια επιθετική πολιτική "ποσοτικής χαλάρωσης". Αρχισε να αγοράζει ομόλογα, συναλλαγματικές και παράγωγα που διέθεταν στα χαρτοφυλάκιά τους οι κολοσσοί του χρηματιστικού κεφαλαίου και τα μεγάλα μονοπώλια. Αυτό συνέβη δυο φορές εκτεταμένα από από το 2008 εως το 2014 και βέβαια μέσα στην καραντίνα. Για να γίνει αυτή η αγορά η FED τύπωνε δολάρια. Ο ισολογισμός της FED (balance sheet) αντανακλά αυτό το τύπωμα. Το παρακάτω σχήμα δείχνει τη συσχέτιση της κεφαλαιοποίησης στον S&P 500 (το χρηματιστηριακό δείκτη με τις 500 ισχυρότερες επιχειρήσεις από άποψη κεφαλαιοποίησης) και του ισολογισμού της Κεντρικής Τράπεζας. Ξεκάθαρα η κεφαλαιοποίηση ακολουθεί το τύπωμα χρήματος, ειδικά μετά την καραντίνα όταν απογειώνεται η κεφαλαιοποίηση και οδηγείται σε φούσκα γιγατόνων. Οπως έχουμε εξηγήσει από το πρώτο σημείωμα αυτού του μπλογκ, η κεφαλαιοποίηση είναι ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ, δεν ανταποκρίνεται στο πραγματικά επενδυμένο κεφάλαιο, όπως αυτό μετατρέπεται βαθμιαία σε εμπορεύματα και χρήμα.
Ο πληθωρισμός τόσο στις ΗΠΑ, όσο και στις ευρωπαϊκές χώρες συσχετίζεται άμεσα με τη ποσοτική χαλάρωση του παρελθόντος, όχι απλώς με τη αναρχία στην παραγωγή που εκτόξευσε τις τιμές των πρώτων υλών της ενέργειας στα ύψη μετά την άρση της καραντίνας.
Ολα αυτά δεν γίνονται χωρίς τίμημα. Οι ΗΠΑ έχουν το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος σε απόλυτα νούμερα στον πλανήτη. Για να αντιμετωπίσουν την απώλεια ισχύος του πετροδολαρίου θα πρέπει να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με το αρνητικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Θα πρέπει μακροπρόθεσμα να μειώσουν τη βιομηχανική εξάρτησή τους από την Κίνα. Εχουν ήδη αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο με την Κίνα. Οι ευρωπαίοι δεν είναι σίγουρο ότι ειναι διατεθειμένοι να συνεχίσουν να ενισχύουν το πετροδολάριο στο μέλλον. Οι ΗΠΑ βρίσκονται σε άγνωστο σταυροδρόμι για τη διατήρηση της πρωτοκαθεδρίας τους στον πλανήτη, γι αυτό και πυροδοτούν την επιθετικότητά τους έναντι της Ρωσίας και της Κίνας. Είναι δεδομένο πλέον ότι έβαλαν τον Ζελένσκι να επιτεθεί στο Ντονμπάς προκειμένου να σταματήσουν τη ενεργειακή συνεργασία των ευρωπαίων ιμπεριαλιστών με τη Ρωσία (ο NordStream 2 θα ενίσχυε ακόμη περισσότερο τον εναγκαλισμό της Ευρώπης από τη Ρωσία), αλλά δεν είναι σίγουρο ότι θα τα καταφέρουν να σταματήσουν την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από την Ρωσία. Ισως στο τέλος της ιμπεριαλιστικής ειρήνης στην Ουκρανία καραδοκεί η αποτίναξη του πετροδολαρίου.
Οπως έχουμε περιγράψει εδώ σε αυτό το μπλογκ (στα άρθρα για το ρωσικό ιμπεριαλισμό, π.χ. εδώ), η Ρωσία έχει ένα από τα μικρότερα δημόσια χρέη στον πλανήτη και ο ισολογισμός του ρωσικού χρηματιστικού κεφαλαίου που είναι σημαντικότατος, εξαρτάται ελάχιστα από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Αντιθέτως ολοι, ακόμη και οι ΗΠΑ χρειάζονται τις πρώτες ύλες της Ρωσίας για τη βιομηχανική τους παραγωγή.
Το αστείο στις μέρες μας είναι ότι ενα σωρό δυτικοί δημοσιολόγοι δείχνουν τη κρίση που πλησιάζει και στη Κίνα, ενώ στις ΗΠΑ τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα. Εχουν σίγουρη τη διατήρηση της ισχύος του πετροδολαρίου και κρίνουν για το τι μέλλει γενέσθαι από το πως εξελίχθηκαν τα πράγματα σύμφωνα με την προηγούμενη κρίση του 2009. Αυτή τη φορά, όμως, τα εργαλεία της ποσοτικής χαλάρωσης δεν θα έχουν την ίδια ισχύ. Αντιθέτως η Κίνα έχει το σημαντικότερο πλεονέκτημα: την ισχυρότερη βιομηχανία του πλανήτη. Αν κάποιος κινδυνεύει να καταλήξει σαν την Ιαπωνία που βρίσκεται σε διαρκή σκαμπανεβάσματα στην παραγωγή της δεκαετίες τώρα μετά την κρίση του 1997 και με ένα τεράστιο ανεξέλεγκτο χρέος είναι οι ΗΠΑ, όχι η Κίνα.
υγ: οι μικροαστοί εθνικιστές μας που εξυμνούν την ιμπεριαλιστική Ρωσία και την ιμπεριαλιστική Κίνα δεν έχουν πάρει χαμπάρι τι συμβαίνει.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου